Medicijnen en voedingssupplementen beïnvloeden elkaar vaak. Sommige medicijnen
kunnen door het gebruik van bepaalde voedingssupplementen sterker of minder sterk werken, of zelfs níet meer werken. Aan de andere kant bestaat de kans dat bepaalde medicijnen de opname van voedingsstoffen in het lichaam verminderen. Dit kan leiden tot tekorten aan vitamines en/of mineralen. Eén van deze medicijnen is de diabetesmedicatie metformine.
Een mogelijke bijwerking van langdurig gebruik van metformine is dat uw lichaam minder vitamine B12 opneemt. Dit kan leiden tot een vitamine B12-tekort.

Wanneer u medicijnen nodig heeft om uw bloedsuiker onder controle te houden, dan kan de huisarts u metformine voorschrijven. Metformine is een medicijn dat ervoor zorgt dat uw bloedsuiker niet te hoog wordt. Bloedsuiker wordt ook wel bloedglucose genoemd.

Diabetes type 2

Bij gezonde mensen zorgt het hormoon insuline ervoor dat suiker uit het bloed wordt opgenomen in de cellen. Bij mensen met diabetes mellitus type 2 reageert het lichaam niet meer goed op de insuline en blijft de suiker in het bloed. Hierdoor is het gehalte suiker in het bloed vaak veel te hoog, met allerlei klachten tot gevolg. Dit kan schadelijk zijn voor de ogen, het hart en de nieren.
Een verandering in leefstijl is meestal de eerste stap bij het behandelen van diabetes; vaak betekent dit meer lichaamsbeweging en het gebruik van minder koolhydraten in de voeding. Wanneer deze veranderingen niet effectief blijken, schrijft de arts bloedglucoseverlagende middelen voor. En metformine is dan vaak de eerste keus.

Hoe werkt metformine?

Metformine zorgt dat het bloedsuikergehalte in het bloed niet te hoog wordt door een aantal processen in ons lichaam te remmen. Zo maakt de lever glucose vanuit eiwitten en vetten. En onze spieren maken glucose aan wanneer energie nodig is. Metformine remt beide processen.1
Ook heeft metmorfine een bloedsuikerverlagend effect. Het zorgt er namelijk voor dat de cellen in ons lichaam weer gevoeliger worden voor insuline, en dus weer suiker op gaan nemen uit ons bloed – een dalend bloedsuikergehalte is het gevolg.2

Bijwerkingen

Door het gebruik van metformine kunt u last krijgen van misselijkheid, braken, diarree, buikpijn en verlies van eetlust. Bij langdurig gebruik kan er ook een vitamine B12-tekort ontstaan. De symptomen van dit tekort worden soms ten onrechte toegeschreven aan de effecten van metformine. Zodoende wordt een tekort aan vitamine B12 vaak pas laat gesignaleerd.

Hoe zorgt metformine voor een vitamine B12-tekort?

Vitamine B12 wordt via de dunne darm in de rest van het lichaam opgenomen. Opname gaat vooral goed als het wordt gekoppeld aan een bepaald soort eiwit dat in de darmwand voorkomt. Metformine werkt ook samen met ditzelfde eiwit. Zowel metformine als vitamine B12 ‘vechten’ als het ware voor hetzelfde eiwit, en daardoor wordt de opname van vitamine B12 bemoeilijkt. Met een mogelijk tekort tot gevolg.3

Hoe herkent u een tekort aan vitamine B12?

Bij een tekort aan vitamine B12 kan bloedarmoede optreden. Bijbehorende symptomen zijn moeheid, duizeligheid, hartkloppingen en oorsuizen. Ook andere klachten kunnen zich voordoen zoals tintelingen of een doof gevoel in handen en voeten, slappe beenspieren of geheugenverlies. Sommige van deze klachten worden soms toegeschreven aan de bijwerkingen van metformine. Een arts moet daarom extra kritisch zijn om een vitamine B12-tekort vast te stellen bij mensen die metformine gebruiken.

Vitamine B12 – een belangrijke vitamine

Vitamine B12, ook wel cobalamine genoemd, is van belang voor de bloedcellen, het zenuwstelsel en het immuunsysteem. Ook lijkt vitamine B12 bij ouderen een rol te spelen bij het geheugen.4 Het is een wateroplosbare vitamine met een speciale eigenschap. Het wordt namelijk, in tegenstelling tot de andere B- vitamines, opgeslagen in ons lichaam. We bouwen dus een voorraad op. Echter, als die voorraad opraakt en er geen vitamine B12 meer wordt opgenomen door het lichaam, kan een tekort ontstaan. Dit tekort ontstaat dus niet van de één op de andere dag en is ook niet zomaar weer verholpen.5

Vitamine B12-tekort aanpakken

Het is goed om alert te zijn op de symptomen van een vitamine B12-tekort wanneer u metformine slikt. Denkt u aan de hand van de symptomen dat u een zo’n tekort heeft? Neem dan contact op met uw huisarts. Deze beoordeelt de symptomen en doet eventueel een bloedonderzoek. Ook uw apotheker is bekend met deze bijwerking van metformine.

Wanneer u een tekort blijkt te hebben aan vitamine B12, kunt u samen met uw huisarts kijken naar de juiste oplossing. Vaak wordt gekozen voor vitamine B12-supplementen met een dosering van 1.000 microgram. Deze zijn te koop bij de drogist of in de apotheek. Bij een ernstig tekort kan de arts ervoor kiezen u vitamine B12-injecties toe te dienen.

Wanneer de voorraad vitamine B12 in het lichaam dan weer is aangevuld, kunnen vitamine B12 supple-menten worden gebruikt als onderhoudsdosering.
Rinske van den Barg is sinds 2015 verantwoordelijk voor Communicatie & Regulatory affairs bij NPN, de brancheorganisatie voor voedingssupplementen in Nederland.  Zij studeerde Voeding & Gezondheid aan de Wageningen University & Research.