De ziekte van Parkinson

Een ernstig beperkende ziekte, die niet met zekerheid is te vermijden. Maar wel is het risico drastisch omlaag te brengen door een gezonde voeding en leefstijl.

De ziekte van Parkinson is een ernstig beperkende neurologische aandoening, die naar schatting bij een of twee op de duizend mensen ontstaat. Zij heeft haar naam gekregen van dr. James Parkinson, de Schotse arts die haar in 1817 als eerste beschreef onder de naam paralysis agitans (shaking palsy).

Hoewel de ziekte al enige tijd bestaat, heeft de moderne geneeskunde er nog geen vat op. De symptomen – waaronder tremoren (trillen), spierstijfheid en vertraagde bewegingen – doen zo sterk ook aan andere ziekten denken, dat de ziekte van Parkinson erom bekendstaat dat zij moeilijk te diagnosticeren is. Uit een recent onderzoek is zelfs gebleken dat minstens een op de twintig gevallen van parkinson eigenlijk een misdiagnose is1. Dat zou betekenen dat er in Nederland zo’n 1400 mensen zijn die ten onrechte de sterke middelen krijgen die tegen parkinson worden voorgeschreven. Alarmerend is dat veel van deze middelen juist de symptomen kunnen veroorzaken waartegen ze bedoeld zijn, zoals verwardheid en onwillekeurige bewegingen. Die bijwerkingen gaan niet altijd over als het gebruik wordt gestaakt2.

Mogelijke oorzaken
In de geneeskunde is ook nog steeds verwarring over de precieze oorzaak van de ziekte van Parkinson. Gedacht wordt dat de symptomen het gevolg zijn van een tekort aan de chemische signaalstof dopamine in de hersenen. Dat kan gebeuren doordat de specifieke hersencellen die dopamine produceren, afsterven of niet meer werken. Maar de wetenschap tast nog in het duister over de aanzet tot die opeenvolging van gebeurtenissen.
Ook lijkt uit recente onderzoeken op te maken dat ouderdom een minder grote factor is dan altijd werd aangenomen3. Wat juist boven komt drijven, is dat er blootstellingsfactoren gedurende het hele leven zijn – zoals wat we eten, waar we wonen en welk beroep we hebben – die belangrijke stukjes van de puzzel vormen.
Tot nu toe is van een aantal gifstoffen of voedingsmiddelen gebleken dat deze het risico op de ziekte van Parkinson vergroten.

– Bestrijdingsmiddelen
Uit meerdere onderzoeken met dieren en mensen is een verband gebleken tussen bestrijdingsmiddelen en de ziekte van Parkinson. Mensen die binnen een straal van 500 meter vanaf bespoten landbouwgrond wonen, hebben 75 procent meer kans om de ziekte te krijgen. Bij mensen die als kind of jongvolwassene aan bestrijdingsmiddelen voor de landbouw zijn blootgesteld, is het risico nog hoger4.
Bestrijdingsmiddelen in en om het huis zijn ook in verband gebracht met de ziekte van Parkinson. Onderzoekers in de VS publiceerden resultaten waaruit bleek dat insect- en onkruidbestrijdende middelen in huis en tuin het risico op de ziekte kunnen verdubbelen5.

– Polychloorbifenylen (pcb’s)
Deze door mensen gemaakte organische stoffen, die vroeger op grote schaal gebruikt werden in elektrische en hydraulische apparaten, zijn in twee Amerikaanse arbo-onderzoeken in verband gebracht met de ziekte van Parkinson. Daarbij bleek dat vrouwelijke medewerkers die aan pcb’s waren blootgesteld ongeveer twee tot drie keer zo veel kans hadden te overlijden aan de ziekte van Parkinson als de algemene bevolking6,7. Er zijn ook veel bewijzen uit dierexperimenteel en laboratoriumonderzoek die dat ondersteunen. Zelfs een geringe blootstelling aan pcb’s, zoals in de algemene bevolking te zien is, kan het normale dopaminesysteem in de hersenen al aantasten, waardoor uiteindelijk de ziekte van Parkinson kan ontstaan8.

– Zware metalen
Bij een onderzoek bleken de mensen met de hoogste blootstelling aan lood gedurende het hele leven, twee keer zo veel kans te hebben op de ziekte van Parkinson als diegenen met de laagste blootstelling9. Andere metalen, waaronder aluminium, kwik, koper, mangaan en ijzer, zouden ook risicofactoren kunnen vormen10.

– Zuivel
Bij onderzoek aan Harvard bleek dat een hoge inname van zuivel het risico op de ziekte van Parkinson bij mannen bijna verdubbelt11, en ook bij vrouwen levert het een iets hoger risico op12.

– Fruit
Bij onderzoek aan de universiteit van Hawaï bleek dat er een relatie was tussen een hoge inname van fuit en fruitsappen, en de ziekte van Parkinson bij mannen van middelbare leeftijd. Wie meer dan drie stuks fruit per dag at, liep 70 procent meer risico, en wie maar één of twee stuks fruit per dag at 55 procent. De onderzoekers merkten op dat het niet waarschijnlijk is dat het fruit zelf de boosdoener is, maar waarschijnlijk de hogere blootstelling aan bestrijdingsmiddelen en andere gifstoffen in planten13.

De ziekte van Parkinson voorkomen?
Uit deze gegevens lijkt op te maken dat door het maken van leefstijlkeuzes – zoals kiezen voor biologisch fruit, beperkt zuivel gebruiken, en bestrijdingsmiddelen en andere gifstoffen vermijden – de kans op de ziekte van Parkinson kleiner is te maken. Ook door theedrinken14, veel bewegen15 en op een gezond gewicht blijven16 blijkt het risico op de ziekte kleiner te worden.
Interessant is dat de experts er nu vanuit gaan dat genen op zichzelf maar een rol spelen die kleiner is dan 10 procent17. Waarschijnlijk veroorzaken blootstellingsfactoren – zoals voeding en bestrijdingsmiddelen – in interactie met genen de ziekte. Dat zou betekenen dat, als er meer onderzoek wordt gedaan, de ziekte in de overgrote meerderheid van de gevallen te voorkomen is.

Door: Joanna Evans

1Mov Disord, 2009; 24: 2379-2385
2Am Fam Physician, 2007; 75: 1045-1048
3Environ Health Perspect, 2005; 113: 1234-1238
4Am J Epidemiol, 2009; 169: 919-926
5Lancet, 2000; 335: 1701; http://news.bbc.co.uk/2/hi/health/738020.stm
6Environ Health, 2006; 5: 13
7Epidemiology, 2006; 17: 8-13
8Toxicol Sci, 2006; 92: 490-499
9Environ Health Perspect, 2006; 114: 1872-1876
10Neuroepidemiology, 1999; 18: 303-308
11Ann Neurol, 2002; 52: 793-801
12Am J Epidemiol, 2007; 165: 998-1006
13Presentatie op de jaarlijkse bijeenkomst van de American Academy of Neurology in Honolulu, 2003
14CNS Neurosci Ther, 2008; 14: 352-365
15Mov Disord, 2008; 23: 69-74
16Neurology, 2006; 67: 1955-1959
17Environ Health Perspect, 2009; 117: 117-121

Alternatieve en aanvullende behandelingen
Hoewel er geen genezende behandeling bestaat voor de ziekte van Parkinson, zijn de symptomen en de kwaliteit van leven wel te verbeteren. Probeer de volgende mogelijkheden echter alleen in overleg met een arts.

– Voeding
De standaardbehandeling bij de ziekte van Parkinson is levodopa, ofwel L-dopa, maar de werking varieert over de dag. Die fluctuaties zijn terug te dringen door bijna alle eiwit van de dag pas bij het avondeten te nuttigen1. Bij een klinisch onderzoek met 43 patiënten bleek bij 70 procent deze herverdeling van eiwitten na ruim een jaar te helpen2.

– Supplementen
Co-enzym Q10
Patiënten met de ziekte van Parkinson hebben een verlaagd gehalte van deze antioxidant in hun bloed en hersenen3. Bij mensen met een vroeg stadium van de ziekte werd het verloop significant vertraagd door 1200 mg CoQ10 per dag gedurende 16 maanden, vergeleken met een placebo4.
B-vitaminen
Gemeten is dat mensen met een hoge inname van vitamine B6 een lager risico op de ziekte van Parkinson hebben5. B6-supplementen zouden dus nuttig kunnen zijn in een vroeg stadium van de ziekte (al mag deze vitamine niet genomen worden door mensen met een hartaandoening).
Vitamine C en E
Bij patiënten met de ziekte van Parkinson in een vroeg stadium is gebleken dat een hoge dosis van deze antioxidanten (viermaal daags 750 mg ascorbinezuur en 800 IE alfa-tocoferol) gemiddeld 2,5 jaar uitstel opleverde van de noodzaak L-dopa te gaan gebruiken6.
Aminozuren
In een klein klinisch onderzoek bleek een behandeling van drie weken met het aminozuur L-methionine een verbetering te geven van de stijfheid (rigiditeit), het trillen (tremor) en andere symptomen bij nog niet eerder behandelde patiënten met de ziekte van Parkinson. ‘De therapeutische effecten waren vergelijkbaar met die van L-dopa’, zeiden de onderzoekers7. Andere aminozuren die misschien nuttig zijn, zijn L-tryptofaan (in combinatie met L-dopa) en L-tyrosine8,9.

– Kruiden
Een kruidenmiddel genaamd HP-200, met een extract van de tropische groente Mucuna pruriens (fluweelboon), blijkt de symptomen van de ziekte van Parkinson aanzienlijk te reduceren. Het middel heeft slechts milde bijwerkingen, met name van het maagdarmkanaal10.
Recenter is Mucuna in Engeland ook getest ten opzichte van de standaardgeneesmiddelen L-dopa en carbidopa. De patiënten werden willekeurig ingedeeld in een twee groepen, waarvan de ene een enkele dosis van 15 g en de andere van 30 g Mucuna kreeg gedurende een week, en daarna een week lang een enkele dosis van 200 mg respectievelijk 50 mg van het standaardmiddel met L-dopa en carbidopa. De trial was gerandomiseerd, zodat niemand wist wie wat kreeg. Mucuna werkte sneller en langduriger dan de standaardbehandeling, en met veel minder bijwerkingen11.

– Acupunctuur
Uit Amerikaans onderzoek is gebleken dat twee sessies per week gedurende gemiddeld zes weken, een verbetering opleverde van tremor, lopen, handschrift, traagheid, pijn, slaap, depressie en angst bij 85 procent van de deelnemers. Bovendien waren er geen negatieve bijwerkingen12.

– Magneetbehandeling
Repetitieve transcraniële magnetische stimulatie (rTMS) is een niet-invasieve techniek die de zenuwcellen in de hersenen stimuleert. Zij lijkt veelbelovend voor de ziekte van Parkinson. In een recente meta-analyse zijn de resultaten gebundeld van tien gerandomiseerde klinische onderzoeken met patiënten. Daaruit bleek dat de motoriek significant verbeterde door rTMS-behandeling met een hoge frequentie13.

– Sporten
Lichamelijke activiteit blijkt heilzaam te zijn bij de ziekte van Parkinson, doordat de patiënten hun lichamelijke prestaties en activiteiten van het dagelijks leven verbeteren14. Met name verbetert het de balans, waardoor het risico op vallen ook kleiner kan worden15.

– De Alexandertechniek
Volgens een onderzoek kan deze vorm van lichamelijke heropvoeding van het lichaam zowel fysiek als mentaal verbetering opleveren voor patiënten met de ziekte van Parkinson. Patiënten die les hadden gekregen in deze techniek, waren significant minder gedeprimeerd en rapporteerden een grotere verbetering van hun beperkingen dan de patiënten die deze lessen niet kregen16.

– Ontgifting
Aangezien gifstoffen als bestrijdingsmiddelen en zware metalen waarschijnlijk een rol spelen bij het ontstaan van de ziekte van Parkinson, kan het nuttig zijn ze zo veel mogelijk uit het lichaam te verwijderen. Zie hiervoor het Dossier Detox: Ontgiften moet op maat, in het Medisch Dossier van april 2010 (nummer 4, jaargang 12).

1Neurology, 1989; 39: 552-556
2Arch Neurol, 1992; 49: 149-151
3Neurosci Lett, 2008; 447: 17-19
4Arch Neurol, 2002; 59: 1541-1550
5Neurology, 2006; 67: 315-318
6Ann Neurol, 1992; 32 Suppl: S128-132
7Rev Neurol [Paris], 1982; 138: 297-303
8Int J Neurosci, 1989; 45: 215-219
9C R Acad Sci III, 1989 ; 309 : 43-47
10J Altern Complement Med, 1995; 1: 249-255
11J Neurol Neurosurg Psychiatry, 2004; 75: 1672-1677
12Mov Disord, 2002; 17: 799-802
13Mov Disord, 2009; 24: 357-363
14Clin J Sport Med, 2006; 16: 422-425
15J Neurol Phys Ther, 2009; 33: 14-26
16Clin Rehabil, 2002; 16: 695-708