De ziekte van Parkinson

Van deze ziekte wordt vaak gedacht dat hij voor de slachtoffers onvermijdelijk komt naarmate de jaren gaan tellen. Maar recent onderzoek wijst uit dat de kans om deze ziekte te krijgen is te beïnvloeden door voedingsgewoonten.

Een appel per dag kan bescherming bieden tegen de ziekte van Parkinson – de progressieve neurologische aandoening waaraan ook beroemdheden als acteur Michael J. Fox en voormalig bokskampioen Mohammed Ali lijden. Uit onderzoek van de universiteit van Harvard in de Verenigde Staten en de universiteit van East Anglia in Engeland blijkt dat mannen die veel plantencomponenten genaamd flavonoïden binnenkrijgen – die zitten in bijvoorbeeld appels en bessen – significant minder risico lopen om deze ziekte te krijgen.

Het onderzoek is gepubliceerd in het medisch-wetenschappelijke tijdschrift Neurology. Er deden ongeveer 130.000 mannen en vrouwen aan mee, die twintig jaar lang gevolgd werden. Aan het begin had geen van hen de ziekte van Parkinson, maar aan het eind van het onderzoek hadden meer dan achthonderd van hen deze diagnose. Na een gedetailleerde analyse van hun voedingspatroon en na correctie voor leeftijd en leefstijlfactoren, ontdekten de onderzoekers dat de mannen die de meeste flavonoïden consumeerden 40 procent minder risico hadden op de ziekte van Parkinson dan de mannen die de minste flavonoïden nuttigden. De belangrijkste bronnen van flavonoïden zijn appels, bosbessen, aardbeien, thee, rode wijn, sinaasappelen en sinaasappelsap. Bij vrouwen werd echter geen significant verband gevonden tussen inname van flavonoïden en de ziekte van Parkinson.

Met name appels en bessen bleken voor mannen beschermend te werken. Zij die vijf of meer appels per week aten, hadden ruwweg de helft minder kans om de ziekte van Parkinson te krijgen dan zij die minder dan een appel per maand aten. Evenzo hadden mannen die twee tot vier porties aardbeien en bosbessen aten ongeveer 25 procent minder kans om de ziekte te krijgen.

Bij vrouwen waren alleen bessen het flavonoïderijke voedingsmiddel dat een verminderd risico op de ziekte van Parkinson gaf. Zij die de grootste hoeveelheden aardbeien en bosbessen aten, hadden 20 procent minder risico op de ziekte dan zij die daar het minst van aten.

De onderzoekers gaan ervan uit dat flavonoïden – en dan vooral een bepaalde subklasse, genaamd anthocyaninen – een beschermende werking kunnen hebben op de hersenen. In dierproeven is althans aangetoond dat anthocyaninerijke voedingsmiddelen als aardbeien en bosbessen de afgifte van dopamine verhogen. Dopamine is een stof die in de hersenen wordt aangemaakt en waarvan mensen met de ziekte van Parkinson een tekort hebben. Anthocyaninen blijken ook de vorming van vrije radicalen te verminderen, ontstekingen te onderdrukken en ontgiftende enzymen te stimuleren – allemaal factoren die bij de ziekte van Parkinson een rol lijken te spelen 1.

Ondanks dat dit onderzoek een aantal vragen onbeantwoord laat – bijvoorbeeld waarom flavonoïden bij vrouwen niet zorgen voor een verminderd risico op de ziekte van Parkinson – heeft het ook een interessante mogelijkheid opgeleverd, namelijk dat deze ziekte tot op zekere hoogte te voorkomen is door voedingsgewoonten. Er zijn nog meer recente onderzoeken waaruit dat valt op te maken: dat wat we eten een grote impact kan hebben op de kans dat we de ziekte van Parkinson krijgen. Volgens de wetenschappelijke bewijzen kunnen sommige voedingsmiddelen het risico verkleinen, terwijl andere het drastisch verhogen.

Het risico verkleinen

Een mediterraan voedingspatroon
Een voedingspatroon met veel vers fruit, verse groenten, vis en olijfolie vertoont een negatieve samenhang met de ziekte van Parkinson volgens een recent onderzoek van de universiteit van Columbia in de VS. De onderzoekers bestudeerden het voedingspatroon van ongeveer vierhonderdvijftig mensen met en zonder de ziekte van Parkinson. Ze ontdekten dat mensen met een mediterraan voedingspatroon minder vaak de ziekte van Parkinson hebben. Bovendien bleken relatief veel deelnemers met eetgewoonten die het minst op de mediterrane leken de diagnose Parkinson op een jongere leeftijd te krijgen 2.

Voeding met veel antioxidanten
Voedingsmiddelen met antioxidanten als vitamine E en bètacaroteen zijn wellicht beschermend tegen de ziekte van Parkinson 3. Dat geldt bijvoorbeeld voor spinazie, broccoli, boerenkool, amandelen, zonnebloempitten, zoete aardappel, wortelen en mango’s.
Antioxidanten kunnen de schadelijke effecten tegengaan van zogeheten vrije radicalen in het lichaam. Dat zijn reactieve zuurstofmoleculen waarvan wordt gedacht dat ze ook een rol spelen bij de ziekte van Parkinson 4.

Voeding met veel vitamine B6
Voedingsmiddelen met vitamine B6, zoals tonijn, kip, kalkoen, paprika, cashewnoten en kikkererwten, zijn wellicht ook preventief tegen de ziekte van Parkinson. In Japan hebben neurologen van de Fukuoka Kinki Parkinson’s Disease Study Group ontdekt dat mensen met de hoogste inname van vitamine B6 via hun voeding significant minder vaak deze ziekte hadden dan diegenen met een lagere inname. Dat kan komen doordat vitamine B6 ervoor zorgt dat het gehalte van het aminozuur homocysteïne in het bloed niet te hoog wordt, aldus de onderzoekers. Een hoog homocysteïnegehalte is waarschijnlijk onderdeel van de ziekte van Parkinson5.

Mineralen in de voeding
Ook mineralen kunnen beschermend werken, volgens een ander onderzoek van de Fukuoka Kinki Parkinson’s Disease Study Group. Bij hun onderzoek met ongeveer zeshonderd mensen ging een hogere inname van ijzer, magnesium en zink samen met een verminderd risico op de ziekte6. Voedingsmiddelen die hier veel van bevatten, zijn onder andere paranoten, spinazie, bruine rijst, rozijnen, avocado, rode (aduki)bonen, sesamzaad, havermout, kikkererwten en linzen.

Het risico verhogen

Zuivel
Melk en melkproducten kunnen het risico op de ziekte van Parkinson verhogen als iemand er veel van gebruikt. Onderzoekers aan de Harvard School of Public Health hebben ontdekt dat mannen die veel zuivel binnenkrijgen, bijna twee keer zo veel risico hebben op Parkinson7. Voor vrouwen lijkt er een licht verhoogd risico op te treden als ze veel zuivel consumeren8. Het kan wel zo zijn dat niet zo zeer de zuivelproducten op zichzelf de ziekte van Parkinson veroorzaken, maar vervuiling van de zuivel met toxische stoffen als pesticiden. Daarvan is bekend dat ze schadelijke effecten op de hersenen hebben (zie het kader bij dit artikel).

Arachidonzuur
Dit is een meervoudig onverzadigd vetzuur uit de omega-6-groep, dat in verband is gebracht met de ziekte van Parkinson. In een onderzoek bleek de kans dat iemand de ziekte van Parkinson had twee keer zo groot bij wie het meeste arachidonzuur at9. Dat zit vooral in lever, vlees en eieren: in het algemeen geldt ‘hoe vetter het vlees, hoe meer arachidonzuur’.

Fruitconsumptie
Vreemd genoeg is er ook een verband tussen veel fruit eten en/of fruitsap drinken en de ziekte van Parkinson. Aan de universiteit van Hawaii is dat aangetoond in een onderzoek met mannen van middelbare leeftijd. Net als bij het onderzoek met zuivel kunnen ook hier echter de bestrijdingsmiddelen het probleem zijn in plaats van het fruit of fruitsap zelf 10. Het is dan ook een goed idee om zo veel mogelijk biologisch te eten.

Milieuvervuilingsziekte
Deze bevindingen komen bovenop meerdere reeds bestaande onderzoeksresultaten die al aangaven dat de ziekte van Parkinson misschien minder met genen en veroudering te maken heeft dan we denken en meer met omgevingsfactoren – zoals wat we eten en de gifstoffen waar we regelmatig aan blootstaan (zie het kader). De experts gaan er tegenwoordig vanuit dat erfelijkheid slechts in een krappe 10 procent van de ziektegevallen hoofdverantwoordelijk is en zelfs dan zouden milieufactoren nog steeds een rol kunnen spelen 11.
Niet alleen dragen de nieuwste onderzoeken dus bij aan ons inzicht in deze ziekte en bieden ze extra mogelijkheden om hem te voorkomen, maar ook effenen ze de weg naar nieuwe manieren om hem te behandelen op basis van voeding en leefstijl in plaats van alleen pillen.

Joanna Evans


1 Neurology, 2012; 78: 1138-1145
2 Mov Disord, 2012; 21: 771-774, doi: 10.1002/mds.24918
3 Eur J Neurol, 2011; 18: 106-113
4 Ann Pharmacother, 2006; 40: 935-938
5 Br J Nutr, 2010; 104: 757-764
6 J Neurol Sci, 2011; 306: 98-102
7 Ann Neurol, 2002; 52: 793-801
8 Am J Epidemiol, 2007; 165: 998-1006
9 J Neurol Sci, 2010; 288: 117-122
10 Presentatie op de 55th Annual Meeting van de American Academy of Neurology in Honolulu (Hawaii), 29 maart-5 april 2003
11 Environ Health Perspect, 2009; 117: 117-121

 

Andere manieren om de ziekte van Parkinson te voorkomen

Beperk blootstelling aan pesticiden
Vele onderzoeken hebben een verband aangetoond tussen bestrijdingsmiddelen en de ziekte van Parkinson. Mensen die binnen vijfhonderd meter afstand van landerijen wonen die met pesticiden worden bespoten, hebben 75 procent meer kans om deze ziekte te krijgen. Wie op jonge leeftijd aan landbouwgiffen is blootgesteld, heeft een nog hoger risico1.
Ook het gebruik van bestrijdingsmiddelen in huis is in verband gebracht met deze ziekte. Bij Amerikaans onderzoek is gebleken dat het risico kan verdubbelen door gebruik van insecticiden en herbiciden in huis en tuin2.
Om het risico te verlagen is het dus raadzaam om niet-giftige alternatieven te gebruiken tegen ongedierte en onkruid.

Kijk ook uit voor andere giffen
Polychloorbiphenylen (PCB’s) zijn kunstmatig nagemaakte organische stoffen die bekend zijn omdat ze in vet vlees en vette vis zitten. Ze zouden het risico op de ziekte van Parkinson kunnen verhogen. Zelfs bij een geringe blootstelling kunnen ze al de normale dopaminefunctie in de hersenen verstoren en uiteindelijk tot deze ziekte leiden3. Blootstelling aan bepaalde zware metalen, zoals lood in bijvoorbeeld verf en lippenstift, verhoogt wellicht ook het risico4.

Zorg voor voldoende vitamine D
De ‘zonvitamine’ is onlangs in verband gebracht met de ziekte van Parkinson. Uit Fins onderzoek bleek dat mensen met een hoger gehalte vitamine D in het bloed een significant lager risico hadden op de ziekte van Parkinson dan mensen met een lager gehalte5. Wie niet veel zon krijgt als natuurlijke bron van vitamine D, doet er waarschijnlijk goed aan om dagelijks 15 tot 25 microgram vitamine D in de vorm van een supplement te slikken.

Kom in beweging
Uit een groot Amerikaans onderzoek bleek dat veel lichamelijke activiteit, van matig tot intensief – zoals joggen, fietsen of aerobics – het risico op de ziekte van Parkinson drastisch kan verlagen. Wellicht komt dat doordat het goed is voor zowel de hersenen als het lichaam6.

1 Am J Epidemiol, 2009; 169: 919-926
2 Lancet, 2000; 355: 1701
3 Toxicol Sci, 2006; 92: 490-499
4 Environ Health Perspect, 2006; 114: 1872-1876
5 Arch Neurol, 2010; 67: 808-811
6 Mov Disord, 2008; 23: 69-74

Met name appels en bessen bleken voor mannen beschermend te werken.
Wat we eten kan van grote impact zijn op de kans op ziekte van Parkinson.
Mannen die veel zuivel binnenkrijgen, hebben bijna twee keer zo veel risico op Parkinson.

Wilt u dit artikel lezen?

Als abonnee kunt u dit artikel gratis lezen door in te loggen op uw account. Nog geen abonnee? Sluit nu een abonnement af.

Andere artikelen van Medisch Dossier

De invloed van klanken op je lichaam

Van ziekte en zorg naar gezond gedrag

Het celgeheugen

Hersenen onder hoogspanning

Mediteren tegen dementie

Marktwerking en zorg?

Veel politici spreken zich uit over marktwerking in de zorg. Volgens sommigen helpt concurrentie om kosten te beteugelen. Volgens anderen leidt het juist tot meer kosten en minder kwaliteit. De uitspraken van voor- en tegenstanders zijn niet altijd onderbouwd. Ten...

Gastcolumn: Emoties kun je als voedsel verteren

Er is de afgelopen jaren een gestage toename te zien van het aantal mensen dat psychische aandoeningen ontwikkelt.1 Dat is zorgelijk, maar eigenlijk ook relatief eenvoudig te veranderen. De kern van het probleem is dat veel mensen hun emoties niet adequaat kunnen...

De borsten

Zacht, rond, fier, stevig, klein, hangend, veranderd of zelfs afwezig na een operatie… Borsten zijn er in vele prachtige soorten en maten. Ze bestaan uit vetweefsel, bindweefsel, ligamenten én borstklieren; elke borst is gevuld met zo’n vijftien tot twintig lobben die...

Holistische hulp bij een kinderwens

Zwanger worden, het lijkt zo vanzelfsprekend. Toch heeft 1 op de 5 stellen vruchtbaarheidsproblemen - en dat worden er steeds meer. In haar praktijk begeleidt Ingrid Schoonveld vrouwen met een onvervulde kinderwens. Schoonveld werkte al jaren in de communicatiesector...

Beter naar je gevoel (leren) luisteren deel 2

In het eerste deel van dit tweeluik las je waarom het een uitdaging kan zijn om naar je gevoel te luisteren. In dit tweede deel gaan we in op het maken van gezonde voedingskeuzen, door een situatie te creëren waarin je op je gevoel kunt leren vertrouwen. Belangrijke...

Medisch Dossier avatar

Over de auteur

Lees meer artikelen van Medisch Dossier