Nog steeds erkent de reguliere geneeskunde de ziekte van Lyme maar zelden. Nieuw controversieel bewijsmateriaal wijst echter op een verband tussen deze wereldwijde epidemie en bepaalde soorten psychische ziekten, waaronder autisme. De ziekte van Lyme (Lyme-borreliose) kwam het eerst voor in de VS, maar inmiddels wordt ze als een wereldwijd probleem erkend. In Engeland werd in december 2005 het eerste sterfgeval gemeld dat officieel aan deze ziekte te wijten viel; ‘leverziekte als gevolg van een Lyme-sepsis’ luidde het autopsierapport. Afgelopen voorjaar pleegde een 38-jarige Britse hoogleraar zelfmoord nadat hij dement was geworden door een Lyme-infectie.
In de late lente en de zomer komt de infectie het vaakst voor. Ook in Nederland constateren de huisartsen een toename van infecties: in 2005 werd bij circa 17.000 mensen in Nederland de ziekte van Lyme vastgesteld. Dat aantal ligt 5000 hoger dan in 2001 en is een bijna drievoudige toename sinds 1994. Het aantal diagnoses stijgt, niet alleen doordat de artsen deze ziekte eindelijk beginnen te herkennen, maar mogelijk ook als gevolg van de opwarming van de aarde. En net als bij andere ontdekkingen van een ‘nieuwe’ ziekte wordt nu een groot aantal voorheen mysterieuze aandoeningen geweten aan de ziekte van Lyme, zoals het chronisch-vermoeidheidssyndroom (ME), multiple sclerose (MS) en zelfs autisme. Zijn we wellicht getuige van het begin van een nieuwe epidemie? ‘Veel aandoeningen die de reguliere geneeskunde als ongeneeslijk ziet, kunnen in enigerlei vorm te maken hebben met Lyme,’ zegt de Amerikaanse alternatief geneeskundige Lee Cowden.
Wat is de ziekte van Lyme precies? In wezen is het een soort malaria, die echter niet uit de vochtige tropen komt maar uit het groen in gematigde klimaten. Net als malaria wordt de ziekte overgebracht door een beet van een bloedzuiger. In het geval van Lyme is dat niet een insect, maar een teek, ofwel de Ixodes ricinus, die parasiteert op dieren zoals vee, vogels en zelfs muizen, maar voornamelijk op herten.
Hoe en waar het begon
De ziekte van Lyme kwam dertig jaar geleden voor het eerst voor toen een mysterieuze ziekte de kop opstak in het Amerikaanse dorpje Lyme in Connecticut. In het voorjaar van 1975 kreeg een aantal jongeren tegelijk verschijnselen van iets wat op reuma leek. Kinderen van amper tien jaar kregen ernstige pijn in hun gewrichten. Er werden artsen te hulp geroepen van de prestigieuze Yale universiteit die vlakbij ligt, maar die konden geen verklaring vinden voor de vreemde huiduitslag van de kinderen. Na maanden van onderzoek zagen de artsen uiteindelijk een verband tussen deze symptomen en die van een ziekte die bijna honderd jaar eerder voor het eerst in Europa beschreven was onder de naam ‘tekenbeetziekte’.
Na jaren van verder onderzoek werd duidelijk dat de ziekte gepaard ging met een spirocheet (bacteriesoort) in het bloed van de patiënt: de Borrelia burgdorferi. Daarom heet de ziekte ook wel ‘Lyme-borreliose’. Maar waar kwam die bacterie vandaan? Aangezien al ontdekt was dat een tekenbeet mogelijk de oorzaak was, stortten de onderzoekers zich op de lokale dierenbevolking. De Borrelia werd uiteindelijk gevonden in een teek van de soort Ixodes, die voornamelijk leeft op herten.
Dit piepkleine beestje behoort tot de familie der spinachtigen die, evenals de mijt, de spin en de schorpioen, acht poten hebben. Doordat de beet van een teek nauwelijks voelbaar is, is het niet onlogisch dat het zo lang duurde voordat hij als schuldige ontdekt werd. De Ixodes kan zijn prooi inspuiten met een lokaal verdovend middeltje waardoor hij nauwelijks opgemerkt wordt. De meeste mensen met de ziekte van Lyme hebben geen idee dat ze ooit door een teek gebeten zijn.Voor de Ixodes is het waarschijnlijk noodzakelijk dat hij niet ontdekt wordt door zijn gastheer, omdat hij zich niet erg efficiënt schijnt te voeden. Hij moet zich uren aan zijn gastheer vastklampen voordat hij genoeg heeft. Waarschijnlijk wordt de B. burgdorferi pas overgedragen als de teek minimaal twaalf uur heeft vastgezeten.
Niet eenvoudig te behandelen
In eerste instantie behandelde de reguliere geneeskunde deze ziekte net als iedere andere bacteriële infectie: met antibiotica. Die leken te werken en de artsen feliciteerden elkaar met het feit dat ze zo gemakkelijk korte metten wisten te maken met deze nieuwe ziekte. Maar zo eenvoudig blijkt het niet te zijn. Hoewel het een relatief klein vakgebied is, begint zich tussen de experts op het gebied van de ziekte van Lyme al een schisma te vertonen, zo niet een oorlog. In het ene kamp neemt men aan dat de ziekte van Lyme eenvoudig te genezen is met een korte antibioticakuur, maar het andere kamp zegt dat de ziekte van Lyme een gecompliceerde en potentieel chronische ziekte is (zie kader).
De problemen beginnen al bij de diagnose. Wordt de ziekte in een vroeg stadium ontdekt, dan kunnen de antibiotica helpen. In de praktijk blijkt de ziekte van Lyme echter moeilijk te diagnosticeren (zie kader) en in een later stadium reageert ze veel slechter op de gebruikelijke middelen. Bovendien maken de antibiotica de zaak soms alleen maar erger. Als ook maar één Borrelia-bacterie niet volledig vernietigd is door de medicijnen, wordt die niet alleen resistent – wat al erg genoeg zou zijn –, maar leeft hij meestal voort zonder celwand. De overlevende bacteriën worden daardoor des te ongrijpbaarder, want zonder celwand kunnen ze zich onopgemerkt in gezonde cellen begeven en niet meer direct aangevallen worden door antibiotica1.
Lyme-patiënten merken ook dat hun symptomen soms juist toenemen door de antibiotica die ze krijgen. Aangenomen wordt dat dit komt doordat de genetische sequentie van de Borrelia door de geneesmiddelen wordt veranderd, waardoor de bacterie juist meer gifstoffen in het bloed brengt. Die gifstoffen komen vaak ook in de hersenen en het zenuwstelsel terecht, waar ze de zogeheten Jarisch-Herxheimerreactie kunnen oproepen. (Deze is genoemd naar de Duitse huidarts Karl Herxheimer, die de reactie voor het eerst ontdekte.) Deze J-H-reacties kunnen levensbedreigend zijn en ze treden op bij maar liefst een op de zeven patiënten die behandeld worden voor Lyme-borreliose.
Lekkende hersenen
Het is zelfs zo dat de ziekte van Lyme zelf ervan wordt verdacht de zenuwen aan te tasten, of ze nou behandeld wordt met antibiotica of niet. Men denkt dat de ziekte leidt tot ammoniavorming in de hersenen, waardoor een ‘lekkende-hersenensyndroom’ ontstaat. Een van de eersten die deze theorie opperden, was dr. David Jernigan, specialist op het gebied van de ziekte van Lyme. Omdat door ammonia de bloed-hersenbarrière kan veranderen, zegt hij, kunnen er grotere moleculen in de hersenen komen met als gevolg ‘allergie in de hersenen’. Volgens Jernigan zou dit wel eens een belangrijke oorzaak kunnen zijn van veel van de symptomen van de ziekte van Lyme2.
Met dierexperimenteel onderzoek is deze hypothese bevestigd. Door gebruik te maken van radioactieve markeerstoffen hebben de onderzoekers aangetoond dat bij proefdieren die geïnfecteerd zijn met de Borrelia, na twee weken de bescherming van de bloed-hersenbarrière verdwenen is3. Hoe doet die Borrelia dat? Waarschijnlijk baant de bacterie zich een weg tussen de cellen van de buitenste membraan van de bloed-hersenbarrière door, waardoor ter plaatse een ontstekingsreactie ontstaat die op zijn beurt eiwitten vrijmaakt tegen de bacteriële invasie. Die maken echter ook gaten in de hersenmembraan.
Het mechanisme lijkt zeer sterk op dat achter het leaky gut syndrome (lekkende-darmsyndroom), alleen ernstiger aangezien het hier om de hersenen gaat.Verder is inmiddels bij laboratoriumonderzoek gebleken dat de Borrelia ‘zich kan hechten of kan binnendringen in cellen van de hersenschors bij de mens’, aldus onderzoekers van het National Center for Infectious Diseases in Colorado, dat onderdeel uitmaakt van de Amerikaanse overheidscentra voor beheersing en preventie van ziekten (de CDC: Centers for Disease Control and Prevention). Daardoor is het voor het immuunsysteem moeilijk om de bacteriën onschadelijk te maken4. Het verklaart ook deels waardoor de ziekte van Lyme kan terugkeren na behandeling of resistent kan zijn tegen behandeling. Soms heeft de spirocheet die syfilis veroorzaakt dezelfde werking, waarbij hij zich nestelt in de hersenen en daar jarenlang potentieel actief kan zijn.
Hersenafwijkingen
De theorie van de lekkende hersenen kan ook bepaalde, zeer specifieke neurologische afwijkingen verklaren die bij patiënten met de ziekte van Lyme te zien zijn, waaronder de parese van Bell (acute verlamming van de aangezichtszenuw), lymfocytaire meningitis (een vorm van hersenvliesontsteking), meningo-encefalitis (ontsteking van de hersenvliezen en de hersenen) en ontsteking van de hersenzenuwen (craniale neuritis), om maar niet te spreken van de minder specifieke afwijkingen zoals het chronisch-vermoeidheidssyndroom (ME) en brain fog (niet helder kunnen denken).
‘De neurologische en psychiatrische manifestaties van de Borrelia zijn zo talrijk, dat deze infectie wel de “nieuwe grote imitator” genoemd mag worden,’ aldus dr. Frederic Blanc van de universiteit van Straatsburg in Frankrijk. ‘Ieder onderdeel van het zenuwstelsel kan zijn aangedaan: van het centrale tot het perifere zenuwstelsel en zelfs de spieren.’5 Al tien jaar werd de ziekte van Lyme duidelijk gekenschetst als een ‘neuropsychiatrische ziekte’.
Na een studie van alle gegevens over deze ziekte concludeerde een team van psychiaters aan de NewYorkse Columbia University dat de ziekte van Lyme ‘een groot scala van psychiatrische reacties’ teweegbracht, waaronder paranoia, dementie, schizofrenie, bipolaire stoornis, paniekaanvallen, depressie in engere zin, anorexia nervosa en obsessief-compulsieve stoornis6. Sindsdien is bij onderzoeken gebleken dat er bij patiënten bij wie de ziekte van Lyme chronisch is, een verminderde bloedtoevoer in de hersenen is. Dat verklaart de stoornissen van het mentaal functioneren waar zoveel patiënten met deze ziekte aan lijden7.
Het verband met autisme
De ernstigste mentale aandoening die wellicht door Lyme veroorzaakt wordt, is autisme. Dit was vijftig jaar geleden nog een zeldzame aandoening, maar inmiddels heeft een op de 150 Amerikaanse kinderen en een op de 250 Nederlandse kinderen een vorm van autisme, aldus de laatste cijfers van de CDC (Amerika) en het RIVM (het Nederlandse Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu). Maar waarom zou de ziekte van Lyme daar debet aan zijn? Een van de eerste aanwijzingen was dat de psychologische symptomen van de ziekte van Lyme lijken op die van autisme. Zes jaar geleden concludeerden de hiervoor aangehaalde psychiaters van de Columbia University dat kinderen met de ziekte van Lyme ‘significant meer cognitieve en psychiatrische stoornissen met daaruit voortvloeiende psychosociale en intellectuele handicaps’ hebben8.
Maar er zijn ook andere aanwijzingen. De reeds vermelde spirocheet (een bacterie van dezelfde soort als de veroorzaker van Lyme) die syfilis veroorzaakt, kan – als hij zich tijdens de zwangerschap in de baarmoeder bevindt – bij het kind autisme veroorzaken. Verder is bekend dat autistische kinderen veel problemen met de stofwisseling hebben die ook optreden bij mensen met de ziekte van Lyme, met name een chronisch verlaagd aantal natural killer (NK) -cellen van het type CD57.
Uiteraard zijn er legio theorieën die autisme verklaren, waarvan die van het BMR-vaccin als schuldige de bekendste is. Maar ook daarbij kan de ziekte van Lyme een rol spelen. Volgens dr. Geoffrey Radoff van het Alternative Medical Care Center of Arizona is het ‘mogelijk dat het vaccin en de ziekte van Lyme samen de schade veroorzaken: de effecten van de Borrelia op de lang termijn kunnen een belemmering vormen voor het lichaam om zich goed en tijdig te weren tegen vaccins. Dat kan de verklaring zijn voor het feit dat bij kinderen met autisme veel vaker een negatieve reactie optreedt op een vaccinatie dan bij andere kinderen.’9
Sommige kinderen lijken echter met autisme te zijn geboren. Hoe kan de ziekte van Lyme daar een rol spelen? Hoewel er nog onderzoek met mensen naar moet worden gedaan, blijkt uit onderzoek met boerderijdieren dat de Borrelia de placenta kan passeren en in de baarmoeder kan komen, evenals in de borstvoeding. Zo kan een geïnfecteerde moeder de ziekte overbrengen op haar pasgeborene, bij wie hij zich kan manifesteren in de vorm van autisme.
Meer boosdoeners
Slaan de statistieken ergens op? Is het wel waarschijnlijk, aangezien autisme nu zo veel vaker voorkomt, dat er zo veel kinderen of hun moeders gebeten zijn door een relatief zeldzame teek? Een mogelijke verklaring is dat teken waarschijnlijk niet de enige boosdoeners zijn. Ook muggen, vlooien en luizen kunnen de Borrelia met zich meedragen10, waardoor het infectierisico enorm toeneemt. Een andere theorie is dat er een ‘Borrelia-gerelateerd complex’ bestaat waarbij de bacterie van generatie op generatie wordt overgedragen, maar pas tot uiting komt als het immuunsysteem onder druk staat. Bekend is dat autistische kinderen een veelheid aan auto-immuun- en stofwisselingsziekten hebben11, waardoor een latente (sluimerende) Borrelia-infectie wellicht tot volledige ziekte-uiting kan komen zonder dat er een teek aan te pas komt.
Dergelijke theorieën werden begin dit jaar openbaar gemaakt op een bijeenkomst van de onlangs opgerichte Lyme-Induced Autism Foundation in San Diego. De Texaanse arts dr. William Harvey vertelde dat hij vele patiënten had met een positieve uitslag op de test voor Borrelia, terwijl ‘ons deel van Texas geen endemieën heeft gekend van de ziekte van Lyme’. ‘Geen van de patiënten had de huiduitslag die kenmerkend is voor een tekenbeet, maar de meeste waren al jaren ziek en hadden familieleden met soortgelijke klachten,’ aldus Harvey. De andere aanwezigen onderschreven zijn opmerkingen.
Zijn collega Lyme-expert dr. Radoff zei: ‘Wellicht zijn er twee vormen van infectie met Borrelia: de ziekte van Lyme en een epidemische borreliose, die dus direct van mens op mens wordt overgedragen. Het is best mogelijk dat de prevalentie van autoimmuunziekten binnen families waar autisme optreedt, bestaat uit een infectie die zich al jaren, zo niet decennia, chronisch in het lichaam heeft bevonden.’ En dr. Warren Levin, ook een arts met expertise op het gebied van de ziekte van Lyme, rapporteerde dat de tien kinderen met autisme die zijn praktijk bezocht hadden, allemaal een positieve uitslag hadden bij de test op ziekte van Lyme.
Zoals te voorspellen is de automatische reactie van de geneeskunde op dit soort bevindingen er een van afwijzing, maar er is ook een groep onderzoekers die ze serieus neemt, namelijk het onconventionele team van psychiaters aan Columbia University. Onder leiding van dr. Brian Fallon heeft dit team de uitdaging aangenomen en heeft het een gigantisch epidemiologisch onderzoek opgezet naar de ziekte van Lyme en autisme. Fallon gelooft dat uit dit onderzoek twee dingen naar voren zullen komen.
Ten eerste dat in gebieden waar de ziekte van Lyme veel voorkomt, er ook een hoger dan normale incidentie van autisme zal bestaan. Ten tweede dat ten minste een deel van deze autistische kinderen goed zal reageren op behandeling tegen de ziekte van Lyme. ‘Bij ons werk met kinderen die de ziekte van Lyme hebben, zijn we een aantal kinderen tegengekomen met stoornissen die leken op autisme,’ zegt dr. Fallon. ‘Als zij een intensieve antibiotische behandeling kregen, werden de autistische symptomen veel minder en verdwenen ze soms zelfs helemaal.’
BRONNEN:
1Infection, 1996; 24: 218-226
2Townsend Lett Docs, 2007; april: 141-148; alleen op internet
3Schutzer SE, ed. Lyme Disease: Molecular and Immunologic Approaches, Series 6 van Current Communications in Molecular and Cell Biology. Plainview, NY: Cold Spring Harbor Press, 1992
4Microbes Infect, 2006; 8: 2832-2840
5Med Mal Infect, 2007; 8 maart; e-publicatie voorafgaand aan druk
6Am J Psychiatry, 1994; 151: 1571-1583
7Neuropsychiatry Clin Neurosci, 2003; 15: 326-332
8J Neuropsychiatry Clin Neurosci, 2001; 13: 500-507
9Townsend Lett Docs, 2007; april: 78-81; alleen op internet
10Agric Environ Med, 2002; 9: 257-259
11J Autism Dev Disord, 2000; 30: 475-479
De oorlog rond de behandeling
Er zijn twee hoofdkampen in de oorlogen rond de behandeling van de ziekte van Lyme: de IDSA (Infectious Diseases Society of America) versus de ILADS (International Lyme and Associated Diseases Society).Volgens de IDSA is de ziekte van Lyme primair een kortdurende ziekte die met een korte antibioticakuur doorgaans adequaat te behandelen is. De ILADS is het daar niet mee eens. Volgens haar leden is de ziekte van Lyme een chronische ziekte die kan terugkeren en die soms wel maanden of zelfs jaren behandeld moet worden met een cocktail van antibiotica.
Bij een Frans literatuuronderzoek bleek dat de antibiotica bij 90 procent van de gevallen effectief zijn1, hetgeen de mening van de IDSA ondersteunt.
Maar bij twee onderzoeken van dr. Mark Klempner en zijn collegae van de Tufts University in Boston, Massachusetts, is aangetoond dat zelfs een intensieve antibioticakuur van negentig dagen ineffectief kan zijn als de symptomen van de ziekte van Lyme na de standaardbehandeling niet over zijn2, wat de mening van de ILADS ondersteunt. ‘Ernstige vermoeidheid, spierpijnen, gewrichtspijnen, gestoorde pijnsensaties, en stemmings- en geheugenstoornissen blijven vaak bestaan na de standaard antibioticakuren voor de ziekte van Lyme,’ aldus dr. Klempner.
Om die reden passen ILADS-behandelaars gewoonlijk een holistische benadering toe waarbij ze antibiotica combineren met plantaardige remedies, voedingssupplementen, dieet, ontgifting en homeopathie.
In 1998 werd er een vaccin gepromoot genaamd Lymerix, maar vier jaar later werd het teruggetrokken. Volgens de fabrikant, GlaxoSmithKline, omdat de verkoop tegenviel en er frequent hervaccinaties (‘boosters’) nodig waren. De patiënten klaagden echter ook over de hoge prijs en de bijwerkingen, waaronder ernstige gewrichtsontstekingen en zelfs de ziekte van Lyme zelf. Over deze problemen is zelfs een proefproces gevoerd.
De belangrijkste reden waarom de ziekte van Lyme zo moeilijk te behandelen is, kan zijn dat de veroorzakende bacteriën zo listig zijn. De Borrelia is al ‘een van de meest complexe bacteriën die we kennen’ genoemd3. Een andere factor is dat de Borrelia burgdorferi zelden de enige indringer is. Bij veel Lyme-patiënten blijken ook infecties te bestaan met veel andere ziekteveroorzakers die via teken worden overgedragen, zoals eencelligen en andere parasieten.
1Med Mal Infect, 2007; 3 april; e-publicatie voorafgaand aan druk
2N Engl J Med, 2001; 345: 85-92
3Chemotherapy, 2006; 52: 53-59
Symptomen van de ziekte van Lyme
De ziekte van Lyme is een complexe ziekte. Veel symptomen zijn noch eenduidig, specifiek noch gegarandeerd aanwezig, zelfs niet op de plek van de tekenbeet.
| Primaire symptomen: – ronde plek (2,5 – 30 cm doorsnee) van huiduitslag met een wittig centrum, rond de tekenbeet; – gewrichtspijn; – zwelling van gewricht(en); – stijve nek; – onverklaarbare vermoeidheid; – griepachtige symptomen; – koorts; – vaak een zere keel. |
Neuropsychiatrische problemen – manisch-depressiviteit; – verlies van korte-termijngeheugen; – slechte concentratie; – vertraging van mentale processen; – niet helder kunnen denken (brain fog); – slaapstoornissen; – hallucinaties. |
| Wees ook alert op: – hartafwijkingen; – misselijkheid of braken; – spiertrekkingen; – aangezichtsverlamming (parese van Bell); – gezichtsstoornissen; – gevoeligheid voor licht en geluid; – duizeligheid; – toevallen. |
Lyme-ziekte kan lijken op – multipele sclerose; – ziekte van Alzheimer; – ziekte van Parkinson; – fibromyalgie; – syndroom van Guillan-Barré; – stoornissen van de hersenzenuwen; – hartafwijkingen; – gewrichtsaandoeningen; – oorlogstrauma; – ADHD (aandachtstekortstoornis met hyperactiviteit); – CFIDS (chronisch-vermoeidheidsyndroom met immuundeficiëntie) |
Onbehandelde Lyme-ziekte
stadium 1 (tot een maand): uitslag van een tekenbeet, hoofdpijn, koorts, koude rillingen, vermoeidheid en gewrichtspijn en –zwelling.
stadium 2 (tot enkele maanden): neurologische problemen, hartaandoeningen en pijn in gewrichten, pezen, spieren of botten.
stadium 3 (tot twee jaar): gewrichtsaandoeningen met pijn en zwelling, met name in de knie(ën).
Het diagnoseprobleem
Vanwege de complexiteit van de bacterie Borrelia is de diagnose van de ziekte van Lyme een groot probleem. De belangrijkste diagnostische onderzoeken (ELISA, EIA en IFA) testen op antilichamen voor de Borrelia: ze meten de immuunrespons van het lichaam op de bacterie. Een van de problemen is echter dat, aangezien de Borrelia zich in het lichaam schuil kan houden, het immuunsysteem het soms niet opmerkt en dan geen antilichamen maakt. Zo ontstaat het gevaar van vals-negatieve testresultaten. Bij één onderzoek bleek zelfs dat de ELISA er maar liefst de helft van de tijd naast zat1.
Artsen die de ziekte van Lyme behandelen, gebruiken vaak een extra test voor de zekerheid, genaamd de Western Blot, waarmee het DNA van de Borrelia zelf opgespoord wordt. Deze test is echter ook niet fool-proof, aangezien het DNA soms pas weken na de infectie detecteerbaar wordt, en soms zelfs helemaal nooit. Inmiddels zijn er onderzoeken bijgekomen, zoals de IVIAT en de QRIBb, waarvan wordt geclaimd dat ze accurater zijn, maar een volledig betrouwbare labdiagnostische test is er nog steeds niet. Doordat er geen definitieve diagnose gesteld kan worden, wordt de controverse over het wezen van de ziekte van Lyme en de beste behandeling alleen maar groter.
Een technologisch hoogstaand instrument voor de diagnose is de hersenscan genaamd SPECT (single photon emission computed tomography). Deze geeft beelden met een hoge resolutie, waarop de kenmerkende afwijkingen in de hersenen van Lyme-patiënten zichtbaar worden, met name de cerebrale vasculitis (vaatafwijkingen in de hersenen) die waarschijnlijk de onderliggende oorzaak is van veel van de symptomen van de ziekte.
1J Clin Microbiol, 1997; 35: 537-543
Wat te doen?
Een tekenbeet voorkomen
– Stop, wanneer je gaat wandelen in de vrije natuur, altijd je broekspijpen in je sokken en knoop je shirt tot bovenaan dicht.
– Vermijd bosrijke omgevingen, hoog gras of de struiken naast de paden.
– Gebruik insectenwerende middelen met natuurlijke bestanddelen zoals geranium, palmerosa, lavendel, eucalyptus en pepermuntolie. Gebruik geen DEET, malathion of permethrin aangezien die niet alleen voor de teek maar ook voor de mens neurotoxisch kunnen zijn1.
– De kans op de ziekte van Lyme blijft voor mens en dier ook na een beet minimaal als een teek binnen twintig uur op de juiste manier met een tekenpincet wordt verwijderd en het wondje ontsmet wordt met 70% alcohol. Op www.saag.nl kunt u een gratis brochure aanvragen en eventueel ook een tekenpincet kopen2.
Alternatieve behandelingen
Veel artsen hebben een eigen behandelplan voor chronische Lyme-ziekte. Hierna staan de belangrijkste therapieën van een aantal van de bekendste.
samento, van de schors van de cat’s claw, cumanda, van een boomschors uit het amazonegebied, en burbur (van de Desmodium molliculum, een Peruaans kruid (dr. Lee Cowden, Texas; dr. Andrew Wright, Manchester in Engeland);
burbur, peterselie, lymfedrainage en ontgiftingsdieet (Jean Reist, Pennsylvania);
intensieve antibioticabehandeling plus magnesium (300 mg/dag), vitamine-B-complex (50 mg/dag), Co-Q10 (250 mg/dag), omega-3s (4 g/dag), Ginkgo, acidophilus (twee per maaltijd) (dr. Joseph Burrascano, New York);
zeezout (3 g), vitamine C (3 g), elk viermaal daags (dr. Dietrich Klinghardt, Washington).
NB: doseringen worden meestal op de individuele patiënt afgestemd.
1J Toxicol Environ Health A, 2004; 67: 331-356
2Stichting SAAG (Samenwerkende Artsen- en Adviesorganisatie in de Gezondheidszorg)
