Net zoals veel ongehoorzame of al te uitgelaten kinderen tegenwoordig het etiket ‘ADHD’ opgeplakt krijgen, zo krijgen veel ouderen die mentaal minder alert worden de diagnose ‘ziekte van Alzheimer’. Beide behoren tot de diagnoses die het vaakst ten onrechte worden gesteld. Al in 1981, toen de ziekte van Alzheimer nog niet was uitgeroepen tot ‘de meest frequente oorzaak van dementie’, bleek volgens deskundigen meer dan de helft van de gevallen bij onderzoek na overlijden van de patiënt geen Alzheimer te zijn geweest1.

Wat is Alzheimer?
De ziekte van Alzheimer, kortweg Alzheimer, is een op zichzelf staande hersenaandoening die effect heeft op het denken, het geheugen en de taal. De ziekte is genoemd naar de Duitse arts Alois Alzheimer, die in 1906 veranderingen ontdekte in de hersenen van een overleden patiënte in de vorm van abnormale klompjes (tegenwoordig ‘amyloïde plaques’ geheten) en kluwens vezelbundeltjes (‘neurofibrillaire knopen’). De diagnose is dus alleen met zekerheid te stellen na de dood, als er een autopsie kan worden uitgevoerd. Tot dan moet de specialist uitgaan van de veronderstelling dat de patiënt Alzheimer heeft op basis van zijn gedrag en mentale achteruitgang.

Wat artsen u wel vertellen
De meeste artsen denken dat de oorzaak van Alzheimer en dementie het ‘verouderingsproces’ is, omdat het aantal patiënten met die diagnose na de leeftijd van 65 jaar elke vijf jaar verdubbelt. Als aanvulling op deze vage uitleg is er nog de opvatting dat er tevens een familiaire of genetische factor is. Maar zelfs die theorie verdampt als sneeuw voor de zon wanneer de feiten erbij gehaald worden. De familiaire ziekte van Alzheimer is, zoals de naam al aangeeft, erfelijk en begint meestal tussen de leeftijd van dertig en zestig jaar. Maar deze vorm is extreem zeldzaam. Er is nog nooit een overervingspatroon vastgesteld bij de meest voorkomende vorm, die op latere leeftijd begint.
De medicijnen die bij deze ziekte worden voorgeschreven (acetylcholinesteraseremmers), werken geen van alle echt goed. Is de ziekte reeds in een vergevorderd stadium, dan werkt er geen enkel middel.
Wat is de oorzaak?
Zoveel foutieve diagnoses als er zijn, zoveel theorieën bestaan er over de oorzaak van Alzheimer. Er is een verband geopperd met metaalvergiftiging, vooral door het aluminium in pannen of kwik uit tandvullingen, of met een tekort aan essentiële voedingstoffen zoals vitamine B6 en B12, foliumzuur, thiamine of nicotinezuur. Bij trials met supplementen hiervan is zelfs enig succes geboekt. Maar de oorzaak kan net zo goed een slechte bloedsomloop in de hersenen zijn of verharding van de arteriën (slagaderen) in de hersenen, pernicieuze anemie (bloedarmoede door een tekort aan B12 of foliumzuur) of een reactie op bepaalde medicijnen.

1Lancet, 1981; i: 824-827
kader
De alternatieven
• Kruidengeneeskunde. Uit onderzoek blijkt dat Ginkgo Biloba enkele van de belangrijkste symptomen kan stoppen van de tekortschietende bloedvoorziening in de hersenen. Het helpt vooral in een vroeg stadium van Alzheimer en kan de voortgang ervan vertragen1. Huperzine A is een aftreksel van het Chinese mos Huperzia Serrata waarvan bij zowel Chinees als Amerikaans onderzoek is gebleken dat het meer effect heeft dan tacrine (een acetylcholinesteraseremmer).
• Voeding. Bètacaroteen heeft een enorm beschermende werking tegen cognitieve aftakeling, zo bleek bij een onderzoek met 7600 patiënten die gedurende achttien jaar om de dag een supplement kregen van 50 mg van dit carotenoïd2. Ook andere anti-oxidanten kunnen helpen, met name vitamine C en E. Deze verlagen zelfs onder rokers het gemiddelde risico van Alzheimer met 20 procent3.
• Foliumzuur. Mensen met Alzheimer hebben meestal een verhoogd gehalte homocysteïne, dat verlaagd kan worden door foliumzuur en de vitaminen B6 en B12. Tot op heden bestaat er echter nog geen bewijs dat verlaging van het homocysteïnegehalte de ziekte kan voorkomen4.
• Vis eten, minimaal eens per week, kan beschermend werken tegen Alzheimer. Volgens de wetenschappers ligt dat aan de meervoudig onverzadigde omega-3-vetzuren in vis. Die vetzuren zitten ook in noten en oliën5.
• Geestelijke gezondheid. Mensen die geregeld aan hersengymnastiek doen, kregen minder vaak Alzheimer. Activiteiten als lezen, kruiswoordpuzzels oplossen, kaartspelen en andere gezelschapsspelen kunnen allemaal de ziekte van Alzheimer en dementie op afstand houden6. Ook een hogere opleiding of deelname aan volwassenenonderwijs kunnen beschermende factoren zijn7.

1Bensky D, Gamble A, Chinese Herbal Medicine: Materia Medica, Seattle: Eastland Press, 1986
2Proceedings of the 9th International Conference on Alzheimer’s Disease & Related Disorders, Philadelphia, juli 2004
3JAMA, 2002; 287: 3223-3229, 3261-3263
4N Engl J Med, 2002; 346: 466-468
5Arch Neurol, 2003; 60: 940-946
6N Engl J Med, 2003; 348: 2508-2516