Al sinds er alcohol wordt gedronken bestaan er middelen tegen een kater. Maar een middel dat steeds opnieuw de kop opsteekt, is mariadistel (Silybum marianum), een kruid met een lange geneeskrachtige historie.

 

Tegenwoordig staat internet vol artikelen, advertenties en gebruikerservaringen die moeten bewijzen dat dit kruid hét antwoord is op de naweeën van overmatig alcoholgebruik.

In het algemeen wordt aangeraden om een mariadistelpil te slikken vóórdat men gaat drinken. Dat zou de bijwerkingen de volgende dag kunnen voorkomen.

Maar wat is de waarheid?

Wat zegt de wetenschap?

Het is opvallend dat er geen wetenschappelijke onderzoeken blijken te zijn waarin is getest of het kruid een kater helpt voorkomen of genezen. Wel bestaat er een aantal klinische studies naar de relatie tussen mariadistel en alcoholgerelateerde leverziekte. Daarin staan aanwijzingen dat silymarine − een polyfenol dat naar men aanneemt het belangrijkste werkzame bestanddeel van mariadistel is − na een tot zes maanden gebruik helpt tegen leverschade in een vroeg of gevorderd stadium. In één daarvan werden 100 patiënten met alcoholische leverziekte (ALZ) willekeurig ingedeeld in twee groepen. De ene groep kreeg vier weken lang silymarine, de andere kreeg een placebo. Verschillende indicatoren van leverschade werden bepaald, en het was absoluut verboden tijdens de onderzoeksperiode alcohol te drinken.

Uit de resultaten bleek dat silymarine samenging met een hoogst significante verlaging van het gehalte alanine transaminase (ALAT) en aspartaat transaminase (ASAT), leverenzymen die gewoonlijk verhoogd zijn bij patiënten met ALZ en daarom gebruikt worden als indicator van leverschade. Deelnemers in de silymarinegroep hadden ook vaker andere symptomen van leverherstel, waaronder normalisering van aangetast leverweefsel¹.

In een ander klinisch onderzoek kregen 36 patiënten met chronische ALZ zes maanden lang ofwel dagelijks 420 mg silymarine of een placebo. Ook hier constateerden de onderzoekers een significant herstel van leverschade in de silymarinegroep (waaronder normalisering van de ALAT- en ASAT-waarde), ook bij weefselonderzoek na een biopsie. ‘Een en ander wijst erop dat silymarine leverbeschermend werkt (hepatoprotectief) en de leverfuncties bij alcoholische patiënten verbetert’, zo concludeerden de onderzoekers².

Eenzelfde dosis silymarine werd getest in een Frans klinisch onderzoek onder 116 patiënten met alcoholische hepatitis (leverontsteking). In dit geval kregen 57 patiënten drie maanden lang elke dag silymarine en 59 een placebo. Aan het eind van het onderzoek bleek dat silymarine significante invloed had op de ziekte, gemeten aan de hand van biologische en histologische (weefsel)kenmerken. Vreemd genoeg werden in beide groepen significante verbeteringen gezien, waaruit de auteurs concludeerden dat de dosering van 420 g per dag ‘klinisch niet relevant was voor de behandeling van matige alcoholische leverschade’³.

Weer een andere studie − ditmaal uit Australië − bevestigde echter de eventuele waarde van 420 mg per dag bij 170 patiënten met levercirrose, die bij ongeveer de helft samenhing met alcoholgebruik. Na een observatieperiode van meer dan drie jaar (41 maanden gemiddeld) rapporteerden de Weense onderzoekers een overlevingspercentage van 58 procent in de silymarinegroep en 39 procent in de placebogroep − een statistisch significant verschil. Nadere analyse van verschillende subgroepen patiënten liet zien dat silymarine ook hielp bij alcoholische cirrose⁴.

Maar de kater…

Waarschijnlijk hebben deze onderzoeken – samen met dierexperimenteel bewijs dat silymarine kan beschermen tegen alcoholische leverschade⁵ – het geloof aangewakkerd dat mariadistel de naweeën van zwaar drinken kan voorkomen. Het feit echter dat deze onderzoeken laten zien dat mariadistel een positieve werking heeft bij alcoholisten, betekent niet noodzakelijkerwijs dat dit ook geldt voor gezonde matige of incidentele drinkers. En zelfs als mariadistel inderdaad een gezonde lever beschermt tegen schadelijke effecten, betekent dit niet automatisch dat het ook een kater voorkomt.

Een recente uitgebreide bespreking van alle facetten van silymarine − vanaf een analyse van de basale farmacologie tot en met de klinische toepassingen − geeft mogelijk wat licht in de duisternis. De Indiase auteurs wijzen erop ‘dat silymarine geen rechtstreeks effect heeft op het ethanol-(alcohol)metabolisme en geen rol speelt bij het verminderen van het ethanolgehalte of de wijze waarop ethanol uit het lichaam wordt verwijderd’⁵. Dit wil zeggen dat het onwaarschijnlijk is dat silymarine helpt tegen een kater.

Echter, een onderzoek van een ander kruid − Opuntia ficus indica of vijgcactus − wees uit dat de symptomen van een kater voornamelijk te wijten zijn aan verontreiniging van alcoholische dranken en de nevenwerking van het alcoholmetabolisme in het lichaam. Het onderzoek vond aanwijzingen dat wanneer gezonde vrijwilligers vijf uur vóór het drinken vijgcactus innamen, door een antiontstekingsmechanisme de symptomen van een kater en de ernst daarvan significant verminderden ten opzichte van een placebo⁶. Aangezien silymarine ook antiontstekingseigenschappen heeft, zou dit een mogelijk antikatereffect kunnen verklaren. Maar dat valt pas met zekerheid te zeggen als zo’n onderzoek met silymarine zelf wordt uitgevoerd.

Is het veilig?

Er bestaat dus geen bewijs dat mariadistel een kater voorkomt of geneest. Maar voor wie het wil uitproberen, is het hoogstwaarschijnlijk ook onschadelijk.

Mariadistel wordt normaal gesproken gebruikt in de vorm van capsules met een gestandaardiseerd extract (70-80 procent silymarine) in een dosering van 100-300 mg drie maal daags voor een volwassene. Onderzoek bij mensen heeft uitgewezen dat voor volwassenen een maximum van 900 mg/dag verdeeld over drie doses niet giftig is en geen bijwerkingen heeft. Bij hogere doseringen van meer dan 1500 mg per dag kan silymarine laxerend werken, waarschijnlijk door toename van de galstroom en galafscheiding. Ook milde allergische reacties zijn gerapporteerd⁵. Slikt u medicatie of bent u zwanger, dan wordt aanbevolen eerst een erkend natuurgeneeskundige te raadplegen voordat u mariadistel uitprobeert.

Joanna Evans

¹Scand J Gastroenterol, 1982; 17: 517-521

²Orv Hetil, 1989; 130: 2723-2727

³Gastroenterol Clin Biol, 1989; 13: 120-124

⁴J Hepatol, 1989; 9: 105-113

⁵Indian J Med Res, 2006; 124: 491-504

⁶Arch Intern Med, 2004; 164: 1334-1340

 

Waar wordt mariadistel nog meer voor gebruikt?

Het kruid heeft een lange historie van gebruik bij leverziekten. Maar nieuw onderzoek wijst erop dat het ook voor andere indicaties kan helpen.

• Ziekte van Alzheimer. Bij een recente studie uit Japan bleek silymarine veelbelovend bij de preventie van deze ernstig invaliderende hersenziekte. Bij een proefmuis met de ziekte van Alzheimer werd vastgesteld dat silymarine de vorming van fibrillen (fijne vezels) door amyloïde bèta-proteïne onderdrukte, althans in de experimentele setting. Deze fibrillen zouden een sleutelrol spelen in de ontwikkeling van de ziekte¹. Het betekent echter niet automatisch dat dit ook voor mensen geldt.

• Kanker. Laboratoriumstudies wezen uit dat silymarine – en het voornaamste bestanddeel daarvan: silibinine – krachtige antikankereigenschappen bezit². In een reageerbuis- plus proefdieronderzoek bleek dat silibinine bij vergevorderde dikkedarmkanker de groei remt en de geprogrammeerde celdood (apoptose) bevordert³. In een onlangs gepubliceerd onderzoek werd tevens de effectiviteit gemeten van een combinatie van silymarine en selenium bij 37 mannen na een radicale prostaatverwijdering. Uit de resultaten na zes maanden bleek dat het silymarine-seleniumsupplement het low-density lipoproteïne (LDL, het ‘slechte’ cholesterol) en het totale cholesterol aanzienlijk had verlaagd. Dit zijn twee indicatoren van het vetmetabolisme waarvan bekend is dat ze wijzen op progressie van het prostaatkankerproces⁴.

• Diabetes. In een gerandomiseerd dubbelblind placebo-gecontroleerd klinisch onderzoek – de ‘gouden standaard’ voor wetenschappelijk onderzoek – kregen 51 patiënten met diabetes type 2 ofwel silymarine (drie maal daags 200 mg) ofwel een placebo. Daarnaast kregen alle patiënten de conventionele therapie. Aan het eind van het vier maanden durende onderzoek zagen de onderzoekers meerdere significante verbeteringen in de silymarinegroep, waaronder verlaging van de nuchtere bloedsuikerspiegel en een lager totaal cholesterol. Zij concludeerden dat ‘vier maanden behandeling van patiënten met diabetes type 2 met silymarine een gunstig effect heeft op het glykemisch profiel’⁵.

• Huidaandoeningen. Silymarine lijkt ook te beschermen tegen ultraviolette (UV) stralingsschade van de huid. UV veroorzaakt verbranding, vroegtijdige veroudering en kanker van de huid⁶. Om dit te bevestigen is echter klinisch onderzoek bij mensen vereist. Niettemin duidt het onderzoek tot dusver erop dat silymarine krachtige antioxidante en ontstekingsremmende eigenschappen bezit, waardoor het waardevol kan zijn ter bescherming van de huid⁷.

• Hartziekten. De meest recente laboratoriumonderzoeken wijzen erop dat mariadistel een rol kan spelen bij de gezondheid van het hart, wat echter nog in klinisch onderzoek bewezen moet worden. Onderzoekers aan de universiteit van Arkansas ontdekten dat silymarine het LDL-cholesterol significant beschermt tegen oxidatie, hetgeen men verantwoordelijk houdt voor arteriosclerose – het ‘dichtslibben’ van de aderen⁸. In een Chinees laboratoriumonderzoek werd vastgesteld dat silibinine beschermde tegen ontsteking, fibrose en cardiale hypertrofie – verdikking van de hartspier, een belangrijke oorzaak van hartfalen⁹.

¹Biosci Biotechnol Biochem, 7 november 2010, online-voorpublicatie

²Anticancer Agents Med Chem, 2010; 10: 186-195

³Mol Cancer Ther, 2009; 8: 2366-2374

⁴Biomed Pap Med Fac Univ Palacky Olomouc Czech Repub, 2010; 154: 239-244

⁵Phytother Res, 2006; 20: 1036-1039

⁶Biomed Pap Med Fac Univ Palacky Olomouc Czech Repub, 2005; 149: 29-41

⁷Int J Oncol, 2010; 36: 1053-1060

⁸J Agric Food Chem, 2008; 56: 3966-3972

⁹J Cell Biochem, 2010; 110: 1111-1122