CBD-olie is een nieuw middel. Het wordt gebruikt voor allerlei klachten, van pijn tot prikkelbaredarmsyndroom. Een aantal van de producten heeft een heel sterke werking, maar andere doen niet veel meer dan massageolie. Cate Montana helpt je het kaf van het koren te scheiden.

Constance Finley was een ondernemer die veel lange reizen maakte voor haar bedrijf, dat investeerde in huizenbouw voor lage inkomens. Toen ze 40 was, begon haar gezondheid
achteruit te gaan. Ze kreeg klachten als ze haar handen en armen gebruikte. Na een schouderoperatie kon ze plotseling haar beide armen niet meer gebruiken en moest ze stoppen met werken. Al snel was ze invalide en zat ze opgesloten in haar huis in Californië. Vijftien jaar lang kwam ze alleen voor een doktersbezoek de deur uit.

‘Tien jaar lang had ik geen diagnose, wat vaak gebeurt bij chronische ziekten’, vertelt ze. ‘Uiteindelijk kreeg ik te horen dat ik de ziekte van Bechterew had en ulnaropathie aan beide kanten.’De ziekte van Bechterew, of spondylitis ankylopoetica, is een gewrichtsontsteking van de wervelkolom. En bij ulnaropathie, of cubitaletunnelsyndroom, is de grote armzenuw bekneld in de elleboog of de pols. Dat veroorzaakt een dof of tintelend gevoel in de ringvinger en pink, of pijn in de onderarm en krachtsverlies in de hand.

Haar arts schreef adalimumab voor, een ontstekingsremmer die vaak bij reuma wordt gegeven. Ze kreeg ernstige bijwerkingen, maar haar klachten werden niet minder. Nadat ze bijna aan een bijwerking was bezweken, besloot ze met tegenzin een laatste redmiddel te proberen: medicinale cannabis. In Californië is dat toegestaan en na haar bijna-doodervaring wilden haar artsen haar geen medicijnen meer voorschrijven. Tot haar grote verbazing bleek medicinale cannabis bij haar ‘bijzonder effectief’.

Finley had een koksopleiding gedaan en was afgestudeerd in de klinische psychologie. Met die achtergrond en haar enorme wil om beter te worden, bouwde ze haar wijnkelder om tot privélaboratorium. Zo kon ze experimenteren met cannabis en uitzoeken hoe ze de medicinale eigenschappen kon versterken. Ze was ook geïntrigeerd door cannabidiol (CBD), de stof die zo’n 40 procent van het extract van de hennepplant uitmaakt. CBD werd in 1940 ontdekt en het is een cannabinoïde: de groep van stoffen die in cannabis zitten. Maar anders dan de cannabinoïd THC (tetrahydrocannabinol) wordt het niet in verband gebracht met je ‘high’ voelen. Ze vroeg zich af: wat is de werking van CBD zonder de psychoactieve effecten van THC?

Finley was een van de eersten die experimenteerde met de extractie van CBD. Ze ontdekte al snel dat CBD als ze het combineerde met THC, ontzettend goed hielp tegen haar symptomen, maar dat ook CBD zelf bij veel aandoeningen hielp. CBD werkte vooral uitstekend tegen de neuropathische pijn die ze had en daarnaast verminderde het haar angstklachten. Maar ze had ook de THC nodig vanwege haar ernstige ontstekingen. ‘CBD en THC werken op verschillende manieren bij ontsteking’, legt ze uit, ‘en als je ze combineert werken ze het beste.’ Enorm bemoedigd door haar eigen genezingsproces zette ze haar ondernemerspet weer op (ze kon immers haar armen en handen weer gebruiken). Ze begon een bedrijf dat cannabisextract met een hoog gehalte aan cannabinoïden produceert.

Het Wilde Westen

Hennep en marihuana zijn allebei cannabissoorten en bevatten dus cannabinoïden: chemische verbindingen die binden aan de cannabinoïdreceptoren in onze hersenen, waar ze de afgifte van neurotransmitters beïnvloeden. CBD zit zowel in marihuana als hennep. Momenteel wordt het merendeel van de commerciële CBD-producten gewonnen uit de hennepplant, want hennep bevat veel CBD en nauwelijks THC, de stof die voor een high gevoel zorgt (zie kadertekst). CBD uit industriële hennep bevat minder dan 0,2 procent THC en mag in de EU verbouwd worden. De vraag naar industriële hennep stijgt ook doordat de vezels van de plant een duurzame grondstof vormen voor textiel en bouwproducten.

THC is in veel landen een illegale stof, maar CBD-producten met maximaal 0,05 procent THC mogen in Nederland vrij verkocht worden. De gestage legalisatie van medicinale cannabis en het groeiend aantal studies dat aantoont dat CBD klachten vermindert en geneest, heeft ertoe geleid dat de markt voor CBD-producten gigantisch is gegroeid.

Inmiddels kun je zo’n beetje van alles krijgen met CBD erin: softgelcapsules, crèmes, tandpasta, zetpillen, chips, hygiënische handgel, tampons, met CBD geïmpregneerde sokken en zelfs toiletpapier. Het is ook populair om CBD-olie aan je ontbijt, smoothie of koffie toe te voegen. Dat is allemaal onderdeel van de winstgevende CBD-markt, goed voor een jaarlijkse groei van meer dan 38 procent.

‘Het is echt het Wilde Westen’, zegt Michael Lewis. Hij weet alles over CBD en preventie, behandeling en revalidatie bij hersentrauma’s. ‘Technisch gezien is CBD geen voedingssupplement. Maar noodzakelijkerwijs wordt het in de VS wel onder die noemer verkocht.‘Je kunt een glucosamineproduct kopen zonder dat je weet of er überhaupt glucosamine in zit. Er kan wel bloem in die capsule zitten. Je weet het niet, want de FDA (de Amerikaanse voedsel- en warenautoriteit) kijkt naar de veiligheid. Als het geen kwaad kan, dan reguleert de FDA niets. Dus daarom reguleert de FDA geen CBD-olie, want die wordt als ‘gezondheidssupplement’ verkocht. Je weet dus niet wat je koopt.’

Dat is in Nederland beter geregeld: hier moet een voedingssupplement een minimale hoeveelheid van de stof bevatten die op het etiket staat. Ook stelt de overheid een maximale hoeveelheid vast. De meeste CBD-olie bevat niet meer dan 0,05 procent THC. Deze hoeveelheid is toegestaan volgens de Nederlandse wet. Je kunt het tegenwoordig niet alleen in natuurwinkels krijgen, maar ook bij de apotheek en drogist.

Wees gewaarschuwd

Het gebrek aan regulatie is een belangrijke kwestie voor de sector. ‘Het stelt de consument voor grote problemen’, zegt Michael Barnes, neuroloog en revalidatiearts, die de Britse Medical Cannabis Clinicians Society heeft opgericht. ‘Er is veel media-aandacht voor CBD en het medicinaal gebruik ervan. Maar je kunt in het Verenigd Koninkrijk geen medische CBD (dat THC bevat) krijgen, behalve op recept van een arts. En medische CBD met THC is duur.

‘Dus gaan mensen, heel terecht, naar de winkel en kopen daar CBD zonder recept. Helaas is dat niet echt goed, omdat de kwaliteit enorm verschilt. En de fabrikanten mogen geen medische claim gebruiken voor iets wat niet als medicijn geregistreerd is. Dus er is veel verwarring.

‘Elke dag krijg ik vragen als: ik heb dit of dat product gekocht, hoeveel moet ik gebruiken voor mijn wat-het-probleem-ook-mag-zijn? En ik weet het antwoord niet, want ik kan op geen enkele manier achterhalen wat voor product iemand precies heeft.’ ‘Neem bijvoorbeeld CBD als slaapmiddel’, zegt hij. ‘Mensen zeggen dat ze door CBD beter slapen, maar uit onderzoek blijkt dat je minstens 1800 mg CBD nodig hebt voordat het slaapinducerend werkt. Maar als je angstig bent en je neemt CBD, dan vermindert dat de angst en daarom slaap je makkelijker. Of als je een bepaalde vorm van pijn of spasticiteit hebt, of als je depressief bent, dan verlicht CBD je symptomen. Dus dan slaap je beter.’  ‘Wat mensen over het algemeen doen, is dat ze de dosering van THC nemen en die op CBD toepassen. Zonder enig bewijs dat dat nodig is of correct. Een dosering zou je wetenschappelijker moeten benaderen.’ Er is ook onduidelijkheid over het verschil tussen THC en CBD, hoe ze werken en welke stof geschikt is voor welke aandoening.

Het cannabinoïdesysteem

Het menselijk lichaam produceert zelf cannabinoïden, die we endocannabinoïden noemen. Deze endocannabidoïden binden aan cannabinoïdreceptoren, namelijk CB1 en CB2. CB-receptoren en endocannabinoïden vormen samen het cannabinoïdesysteem. De meeste CB1-receptoren bevinden zich in de hersenen en lijken ons cognitief functioneren te beïnvloeden. CB2-receptoren zijn
voornamelijk te vinden in ons immuunsysteem. Ze zijn daardoor meer verantwoordelijk voor de lichaamsreactie op pijn en ontsteking. THC bindt zich vooral aan CB1-receptoren, wat
ervoor zorgt dat je je high voelt als je cannabis gebruikt. Maar CBD bindt niet direct aan een van beide receptoren. In plaats daarvan reageert het met andere moleculaire paden. Zo activeert het serotoninereceptoren en stimuleert het de productie van endocannabinoïden, zoals anandamide.

Anadamide is een neurotransmitter. De naam is afkomstig van het woord ananda in het Sanskriet, wat zoveel betekent als: blijdschap, vreugde en geluk. Het is een soort ‘geluksmolecuul’. CBD blijkt een enzym te remmen dat anadamide afbreekt, zodat de korte levensduur van deze neurotransmitter wordt verlengd.

CBD wordt over het algemeen beschouwd als niet-psychoactief, wat betekent dat het geen effecten heeft op je gemoedstoestand. Maar Finleys onderzoek heeft ertoe geleid dat ze daar nu anders over denkt: ‘Mensen zeggen dat CBD niet psychoactief is en THC wel’, zegt ze. ‘Maar in werkelijkheid zorgt THC voor een gevoel van euforie en CBD voor meer concentratie. Dat is nou juist een effect dat de meeste mensen willen en het geeft geen desoriëntatie. CBD werkt goed bij ADD en bipolaire aandoeningen, angst en gelijksoortige problemen.’

Volgens Finley beïnvloeden CBD en THC allebei verschillende paden die betrokken zijn bij ontsteking. Bij ernstige chronische ontsteking is volgens haar een combinatie van beide het meest effectief. Lage doseringen THC kunnen ook goed werken tegen de tremoren (bevingen) bij de ziekte van Parkinson. Maar CBD doet ‘wonderen’, aldus Finley, voor andere parkinsonsymptomen. Denk aan spierstijfheid, een verstoord evenwicht en verstoorde houding.

‘CBD werkt neuro-regeneratief’, zegt ze. ‘Het kan dus echt neurale paden vernieuwen. We hebben inmiddels 5500 mensen behandeld die door hun arts waren doorverwezen. Ze hadden alles geprobeerd en zochten iets wat de reguliere geneeskunde niet kon bieden. ‘We hebben met CBD haast wonderbaarlijke resultaten geboekt bij mensen met neurodegeneratieve ziekten zoals huntington en parkinson. Al na twee of drie dagen gaf het hun enige verlichting van symptomen.’

Doorbraak voor de gezondheid

Sinds 2012, toen het verhaal van Charlotte Figi uit Colorado bekend werd, is een van de populairste toepassingen van CBD-olie die voor de behandeling van epilepsie, met name bij kinderen.
Charlotte kreeg haar eerste insult toen ze 3 maanden oud was. En tegen de tijd dat ze 5 jaar was, had ze 300 tonisch-klonische aanvallen (letterlijk: verkrampt en schokkend, vroeger ‘grand mal’ genoemd) per week. Vaak hield haar hart ermee op en moest haar moeder haar reanimeren. Uiteindelijk kreeg ze de diagnose Dravetsyndroom: een zeldzame vorm van epilepsie die je niet met medicatie kunt behandelen.

Ze functioneerde niet en de normale ontwikkeling die een kind doormaakt stond stil. Artsen adviseerden Charlotte met medicijnen in coma te brengen, om haar lichaam de kans te geven uit te rusten en aan te sterken. Haar ouders waren ten einde raad en besloten wanhopig marihuana te proberen. Ze kochten illegaal een paar gram cannabis die veel CBD en weinig THC bevatte, en ze lieten een olie-extract maken. Na de allereerste dosis stopten de insulten bij Charlotte.

Haar ouders bleven haar twee keer per dag CBD-olie geven en tot hun verbazing had ze een hele week geen insulten. Ze was 6 jaar toen haar verhaal in de krant kwam. Charlotte kreeg toen nog steeds tweemaal daags CBD-olie en was verder een normaal en levendig meisje. Ze had nog maar twee tot drie keer per maand een insult, bijna altijd ’s nachts in haar slaap. Charlotte is in april 2020 helaas overleden, waarschijnlijk aan COVID-19. Ze is 13 jaar geworden.

Nadat haar verhaal bekend werd, heeft de FDA Epidiolex goedgekeurd, een receptgeneesmiddel met CBD. In 2019 kreeg dit medicijn ook de eerste goedkeuring van het European Medicines Agency (EMA) voor de behandeling van epilepsie. In Nederland ligt er een aanvraag voor registratie. Niet alle CBD-producten zijn hetzelfde. Dus zeker voor kinderen geldt dat je in geen geval zelf moet beginnen met toediening. Wanneer je dit al doet of denkt te gaan doen, overleg dan altijd met je behandelend arts.

Groene horizon

Recente studies hebben bevestigd dat CBD het aantal insulten met gemiddeld 50 procent vermindert. Niet alleen bij het Dravetsyndroom, maar bij alle soorten epilepsie, en bij zowel kinderen als volwassenen.1 Het lijkt ook andere kalmerende effecten op de hersenen te hebben. CBD kan bijvoorbeeld de symptomen van een gegeneraliseerde angststoornis en sommige slaapstoornissen verminderen.2 Ook bleek CBD de angst en de hevigheid van tremoren bij parkinsonpatiënten te verminderen of bij mensen in stressvolle situaties (als ze een speech moesten geven), en dat beter dan een placebo.3

Behalve bij angststoornissen wijzen de biochemische eigenschappen van cannabinoïden erop dat je CBD zou kunnen gebruiken om bipolaire stoornis te behandelen en verslavingen te beteugelen.4 Het hielp ook bij mensen PTSS, vooral degenen met regelmatige nachtmerries, om hun symptomen te verminderen.5 Uit onderzoek bleek ook dat CBD chronische neuropathische pijn vermindert, net als pijn veroorzaakt door reumatoïde artritis.6 Er is nog geen klinische trial gedaan voor CBD bij mensen met artrose. Maar bij ratten met artrose blijkt CBD pijn, ontsteking, zenuwschade en andere symptomen te verlichten.7

Kankerpatiënten gebruiken cannabinoïden om pijn en misselijkheid te verminderen en de eetlust te verbeteren. Maar behalve dat ze symptomen tegengaan, kunnen ze mogelijk ook de kanker zelf bestrijden. In laboratoriumstudies bleken cannabinoïden bij verschillende soorten kanker de groei van tumoren tegen te gaan. Maar deze resultaten zijn nog niet aangetoond bij mensen.8
CBD blijkt ook invloed te hebben op onze bloedvaten: het verlaagt de bloeddruk en hartslag bij ratten in stressvolle omstandigheden, en verbetert de bloedtoevoer naar de hersenen in muismodellen met een beroerte.9 Daarnaast wordt onderzoek gedaan naar CBD als mogelijke nieuwe aanpak voor de klachten bij prikkelbaredarmsyndroom: het is bewezen effectief in dierstudies en er is anekdotisch bewijs bij mensen.10

Adam Abodeely is een Amerikaanse chirurg en voorzitter van de Dispensary Review Committee van de Association of Cannabis Specialists. Hij heeft verschillende patiënten die supplementen gebruiken op basis van cannabinoïden en daardoor hun medicijngebruik konden verminderen of stoppen. Het ging om mensen met verschillende maag- en darmaandoeningen, waaronder prikkelbaredarmsyndroom en ontstekingsziekten van de darm.