Rubriek: Medicijnen of Moeder Natuur

Bisfosfonaten of vitamine K bij osteoporose?

Vitamine K kon weleens een veilig en werkzaam alternatief zijn voor de standaardmedicijnen bij de behandeling van osteoporose, denkt Joanna Evans.

Er zijn wereldwijd zo’n 200 miljoen mensen met osteoporose of botontkalking. 1 De meest voorgeschreven middelen hiertegen zijn bisfosfonaten. Maar hoewel deze medicijnen de kans op botbreuken verminderen, kunnen ze ook ernstige bijwerkingen hebben, zoals hartproblemen, maagzweren, en osteonecrose van de kaak (afsterving van een gedeelte van de kaak).

Door: Joanna Evans

Maar er is goed nieuws, want wetenschappers zijn hard op zoek gegaan naar alternatieve behandelingen voor osteoporose. Ze hebben een veelbelovend middel gevonden: een vitamine die van nature te vinden is in bladgroenten en gefermenteerde levensmiddelen.
De verborgen boost voor uw botten
De Deense onderzoeker en Nobelprijswinnaar Henrik Dam ontdekte in de jaren dertig van de vorige eeuw een substantie die nodig was voor de bloedstolling (coagulatie). Hij noemde deze stof ‘Koagulations Vitamin’, wat werd afgekort tot vitamine K. Uit nieuwe onderzoeken blijkt nu dat deze in vet oplosbare voedingsstof ook een belangrijke rol speelt bij de gezondheid van onze botten.
Er zijn twee soorten vitamine K: vitamine K1 of fylichinon, die in donkergroene bladgroenten zit als spinazie, boerenkool en andere koolsoorten; en vitamine K2 of menachinon, dat voorkomt in vlees, kaas, en gefermenteerde producten als natto (een eeuwenoud Japans gerecht, bereid met sojabonen die gefermenteerd zijn met een speciale bacterie: de bacillus subtilis).
Proeven met vitamine K2
Verschillende studies wijzen uit dat de kans op botbreuken kan toenemen als u niet genoeg vitamine K1 binnenkrijgt.2 En ook dat mensen die veel natto eten, minder vaak botontkalking hebben.3 Dat roept de vraag op of vitamine K-supplementen kunnen helpen bij het voorkomen en behandelen van osteoporose.
De Japanners denken beslist van wel. Ze waren de eersten die vitamine K2 – die een grotere invloed op botten lijkt te hebben dan K1 – gebruikten als behandeling van osteoporose.4 Het Japanse Onderzoeksinstituut voor Involutieziekten in Nagano onderzocht twee jaar lang 241 vrouwen met osteoporose. Daaruit bleek dat een hoge inname van vitamine K2 (namelijk dagelijks 45 mg menatetrenone: een synthetische vorm van vitamine K2) het aantal botbreuken significant verminderde vergeleken met een placebo. Ook voorkwam deze vitamine botverlies in de lumbale wervelkolom (onderrug).5
In een ander Japans onderzoek bleek menatetrenone in eenzelfde hoge dosering net zo effectief als etidronaat (een bisfosfonaat) in het verminderen van de kans op gebroken wervels bij postmenopauzale vrouwen met osteoporose. Bovendien verhoogde menatetrenone de botdichtheid (BMD: bone mineral density) aanmerkelijk, hoewel minder sterk dan etidronaat.6
Aangezien vrouwen na de overgang meer risico lopen op osteoporose, richt veel vitamine K-onderzoek zich op postmenopauzale vrouwen. In een recente analyse van acht gerandomiseerde onderzoeken (met controlegroepen) onder postmenopauzale vrouwen bleek behandeling met vitamine K2 de botdichtheid van de lumbale wervelkolom te verbeteren, zij het slechts bescheiden. Ook bleek deze vitamine het aantal wervelfracturen te verminderen.7
Uit onderzoek kwam ook naar voren dat gezonde postmenopauzale vrouwen osteoporose kunnen voorkomen door K2 te slikken. De vitamine verbetert namelijk de botstofwisseling en remt botverlies, zelfs bij lage doseringen. In een drie jaar durende studie bleek een dagelijkse dosis van slechts 180 microgram van een natuurlijke vorm van K2 (namelijk MK-7: zie kadertekst) al voldoende om de leeftijdsgerelateerde achteruitgang van de botdichtheid in wervelkolom en dijbeen te verminderen en de botsterkte te verbeteren.8
Vitamine K2 kan ook het botverlies voorkomen dat kenmerkend is voor patiënten met de ziekte van Parkinson,9 met levercirrose,10 beroerte11 of anorexia nervosa.12
Veiligheid en bijwerkingen
Vitamine K2-supplementen blijken veilig, zelfs in de hoge doseringen die in veel studies werden gebruikt. Maar vanwege de invloed op de bloedstolling moet u geen vitamine K nemen als u ook bloedverdunners slikt.
Over het algemeen duidt het veiligheidsprofiel van K2 erop dat het een aantrekkelijk alternatief is voor bisfosfonaten. Deze laatste hebben een lange lijst bijwerkingen, van ernstige hartritmestoornissen tot maagzweren en schade aan de slokdarm.13
Ironisch genoeg kunnen de bisfosfonaten ook juist botproblemen veroorzaken, zoals de in het begin van dit artikel al genoemde osteonecrose van de kaak.14 Daarbij geneest botweefsel niet meer, zelfs niet na een relatief kleine ingreep als een getrokken kies. Afsterving van het bot kan tot botbreuken leiden en een operatie om het dode bot weg te halen, en tot botinfecties waardoor iemand langdurig antibiotica nodig heeft.
In één onderzoek bleken vrouwen die langer dan vijf jaar bisfosfonaten slikten, een kleinere kans op breuken te hebben die typerend zijn voor osteoporose. Maar de kans op andere fracturen, zoals van de femurschacht (het lange, buisvormige deel van het dijbeenbot), was drie keer zo groot als bij vrouwen die de medicijnen slechts af en toe of maximaal 100 dagen slikten.15
Conclusie
Er zijn duidelijke aanwijzingen dat het slikken van vitamine K, vooral K2, botten sterker kan maken en het aantal botbreuken bij mensen met osteoporose (of mensen in de risicogroep) kan verkleinen. Dat maakt het tot een bruikbare voedingsstof voor de preventie en behandeling van broze botten, vooral met het oog op de risico’s van bisfosfonaten. Hoewel veel van de onderzoeken werden uitgevoerd met hoge doses van een synthetische vorm van K2, bleek dat toch veilig en het werd goed verdragen. En inname van lagere doses van een natuurlijke vorm van K2 is ook veelbelovend voor het behoud van gezonde botten (zie kader).
Toch is een veelzijdige aanpak van osteoporose het beste: een aanpak waarin allerlei benodigde voedingsstoffen voor gezonde botten zijn opgenomen, en waarbij ook wordt gelet op leefstijl, zoals voldoende bewegen. Een combinatie van vitamine K2 en vitamine D3 bleek de botdichtheid bij osteoporosepatiënten meer te verhogen dan een van beide voedingsstoffen apart.16
Meer lezen over de behandeling van osteoporose? Lees Medisch Dossier van juli 2014.
Literatuur:
1 Ther Adv Chronic Dis, 2010; 1: 115-28
2 Bone, 2011; 49: 990-5
3 J Nutr, 2006; 136: 1323-8; Osteoporos Int, 2012; 23: 705-14
4 Altern Med Rev, 2005; 10: 24-35
5 J Bone Miner Res, 2000; 15: 515-21
6 J Orthop Sci, 2001; 6: 487-92
7 Nutrients, 2014; 6: 1971-80
8 Osteoporos Int, 2013; 24: 2499-507
9 Bone, 2002; 31: 114-8
10 Am J Gastroenterol, 2002; 97: 978-81
11 Bone, 1998; 23: 291-6
12 Psychiatry Res, 2003; 117: 259-69
13 Dig Dis Sci, 2002; 47: 1665-78
14 Urol Nurs, 2016; 36: 111-6, 154
15 JAMA, 2011; 305: 783-9
16 J Orthop Sci, 2000; 5: 546-51
[kader:] Welke vorm van vitamine K2?
Vitamine K2 (menachinon) is er in verschillende vormen. In veel oudere onderzoeken naar vitamine K en osteoporose werd een synthetische vorm gebruikt, namelijk menaquinon-4 (MK-4), ook wel menatetrenon genoemd, meestal in een hoge dosering van 45 mg per dag. Maar tegenwoordig richt het onderzoek zich op menaquinon-7 (MK-7): een vorm die van nature voorkomt in het Japanse gefermenteerde sojaproduct natto, en dat ook kant-en-klaar beschikbaar is als supplement.
MK-7 lijkt een aantal voordelen te hebben ten opzichte van MK-4. Het belangrijkste daarvan is de grotere biologische beschikbaarheid (dat wel zeggen dat de werkzame stof beter de bedoelde plek bereikt), en de werkzaamheid bij lagere doseringen.1 Daarom adviseren deskundigen MK-7-supplementen in een dosering tussen de 100 en 300 microgram per dag.
U kunt ook genoeg K2 binnenkrijgen door veel natto te eten. Al is het nog maar de vraag of dit sojaproduct u zal bevallen, want het heeft een penetrante geur en een bittere smaak. Het is bovendien slecht verkrijgbaar, behalve in Aziatische winkels.
Ook vitamine K1 is belangrijk voor de gezondheid van uw botten. Het is volop aanwezig in groene bladgroenten, zoals spinazie, boerenkool en andere koolsoorten. Dus als u zorgt dat u voldoende groenten eet, krijgt u vanzelf vitamine K1 binnen.
Literatuur:
1 Nutr J, 2012; 11: 93; Osteoporos Int, 2013; 24: 2499-507; www.naturalmedicinejournal.com/journal/2015-10/choosing-right-vitamin-k2-menaquinone-4-vs-menaquinone-7