Propolis is een kleverige bruinige substantie die bijen maken van plantenhars. Het beschermt ze tegen ziekte en infectie. De bijen verspreiden de propolis via hun honingraten en bijenkorven, zodat er geen bacteriën en schimmels bij komen. Van oudsher hebben ook mensen bijenpropolis gebruikt tegen infecties. Uit onderzoek blijkt dat het antiseptisch, antibiotisch, antibacterieel en schimmelwerend is, en zelfs antiviraal. Het wordt ook wel ‘Russische penicilline’ genoemd vanwege het uitgebreide onderzoek dat de Russen gedaan hebben naar deze gift van de bijen.

Vanwege deze eigenschappen is bijenpropolis, naast andere gezondheidsvoordelen effectief gebleken tegen veel gebitsaandoeningen, van plaquevorming en gaatjes tot tandvleesziekten en mondzweren. Als het is toegevoegd aan tandpasta kan het tandvleesaandoeningen voorkomen en werkt het tegen plaque en ontsteking1. Het kan zelfs worden toegepast bij de bevestiging van gebitselementen en als verdovend middel.

In een van de Russische verslagen raden de auteurs aan, een 4-procents alcoholoplossing met bijenpropolis-‘lijm’ toe te voegen aan het vulsel voor het wortelkanaal tijdens een wortelkanaalbehandeling (dat het team van Medisch Dossier en What Doctors Don’t Tell You niet achter deze behandeling staat is hier terzijde). Deze lijm bestrijdt niet alleen acute en chronische tandvleesontsteking, maar verlicht ook de pijn en helpt bij de regeneratie van bot2.

Bij een Braziliaans onderzoek gebruikten de proefpersonen 45 dagen lang een mondwater met propolis na een kaakchirurgische operatie. De conclusie was dat het niet alleen het herstel van de operatiewond bevorderde, maar ook een pijnstillende en ontstekingsremmende werking had3. Bij een ander onderzoek (dubbelblind en cross-over) naar mondwater met propolis hadden de zes proefpersonen die geen ander mondhygiënisch middel gebruikten behalve het mondwater tweemaal daags gedurende drie dagen, significant minder tandplak dan zij die een placebo gebruikten4.

Voor wat betreft de bestrijding van gaatjes staat propolis bekend als middel tegen Streptococcus mutans, de belangrijkste veroorzaker van tandbederf. S. mutans zorgt voor cariës doordat de bacteriën zich hechten aan de tanden, en zuren produceren die het tandglazuur aantasten. Bij een onderzoek, zij het met ratten en dus niet per se van toepassing op mensen, vertoonde propolis een antimicrobiële werking tegen drie soorten streptokokken: S. sobrinus, S. mutans en S. cricetus.

Het zorgde voor een duidelijke afname van het aantal gaatjes in de tanden5. Deze bevindingen zijn ondersteund door zowel trials met mensen als door laboratoriumonderzoek. Zo is de antibacteriële werking van propolis en honing tegen S. mutans bevestigd door onderzoek met speekselmonsters van tien proefpersonen, evenals met kweken op een agarplaat van S. mutans in het lab6.

Bij laboratoriumonderzoek met speekselmonsters van 25 gezonde proefpersonen en 25 patiënten met chronische tandvleesontsteking bleek, dat in beide groepen propolis een significante remming kon veroorzaken van de groei van microben7. En een laboratoriumonderzoek waarbij een oplossing van 10 procent propolis werd gebruikt tegen 15 verschillende mondziekte veroorzakende micro-organismen, waaronder Candida albicans, Staphylococcus aureus en S. mutans, bleek eveneens dat de groei van deze ziekteverwekkers significant geremd werd en dat daarnaast de vorming van schadelijke suikers werd tegengehouden. Tevens remde het de hechting van bacteriën aan de tanden8.

1Folia Med (Plovdiv), 2001; 43: 28-30
2Stomatologiia [Mosk], 1990; 69: 27-29
3J Nihon Univ Sch Dent, 1994; 36: 102-111
4Caries Res, 2002; 36: 445-448
5Caries Res, 1991; 25: 347-351
6Am J Dent, 1996; 9: 236-239
7J Int Acad Peridontol, 2005; 7: 90-96
8Arch Oral Biol, 2000; 45: 141-148

Ook is het goed tegen…

• Verkoudheid. Dat bleek uit een casuscontroleonderzoek met peuters en basisschoolkinderen. Nadat zij een oplossing van propolis in water (Nivcrisol®) kregen gedurende het hele verkoudheidsseizoen van 1994-1995, waren er minder gevallen van acute of chronische symptomen onder de kinderen en hadden ze minder ziekteverwekkende organismen in hun bovenste luchtwegen1. Bij een onderzoek in Polen werden vijftig mensen met verkoudheid behandeld met propolis en zij hadden gemiddeld 2,5 maal korter symptomen dan de groep die een placebo kreeg2.
• Terugkerende herpes van de genitaliën. Dat is bewezen in een gerandomiseerd enkelblind gecontroleerd onderzoek onder 90 mensen met die aandoening. Van de dertig patiënten die tien dagen lang met propoliszalf werden behandeld, waren er vierentwintig genezen tegenover veertien van de dertig die acyclovir kregen en twaalf van de dertig met een placebo3.
• Candidiasis door Candida albicans en andere Candida-soorten4.
• Schimmelinfecties van de huid (dermatofytose) door Trichophyton rubrum en T. mentagrophytes (Mycoses, 2005; 48: 205), althans in het lab.
• Leverziekten. Dat bleek uit de duidelijke afname van vettige degeneratie van de lever door chronisch alcoholgebruik, althans bij ratten die 30 mg/kg propolis-ethanolextract kregen (dit hoeft niet van toepassing te zijn op mensen)5. Er zijn ook laboratoriumgegevens waaruit blijkt dat propolis de celdood kan bevorderen van levertumorcellen6.
• Reumatische ziekten. Dat is gebleken bij een Hongaarse enkelblinde placebogecontroleerde trial met 190 patiënten die gepurificeerde propolis gebruikten en propolis die gesatureerd was met ontstekingsremmende sporenmetalen, respectievelijk plaatselijk aangebracht en door iontoforese (waarbij de aangedane gewrichten worden ondergedompeld in een geleidende oplossing waardoorheen een heel lichte elektrische stroom wordt gezonden). Symptomen als pijn en ontsteking verbeterden significant, vooral bij de laatstgenoemde vorm van behandeling met propolis7.
• Maagzweer. Dat bleek uit een onderzoek waarbij propolis-ethanolextract schade voorkwam aan de bekleding van de maag8. Het betrof hier echter een onderzoek met ratten, zodat de resultaten wellicht niet gelden voor mensen.

1Rom J Virol, 1995; 46: 115-133
2Otolaryngol Pol, 1989; 43: 180-184
3Phytomedicine, 2000; 7: 1-6
4Mycoses, 2001; 44: 375
5Am J Chin Med, 1997; 25: 325-332
6Int J Mol Med, 1999; 4: 29-32
7Orv Hetil, 1996; 137: 1365-1370
8Am J Chin Med, 2002; 30: 245-254