Zo’n tien jaar geleden was men erg bezorgd over de veiligheid van computerbeeldschermen. Is er sindsdien nog onderzoek gedaan dat deze bezorgdheid blijft rechtvaardigen , of zijn er beeldschermen door nieuwe technologische ontwikkelingen minder schadelijk? Verschillende vrienden hebben me verteld dat ze geen hoofdpijn meer hebben sinds ze zijn overgestapt van de ouderwetse beeldschermen naar LCD-schermen (die zelf geen lichtbron zijn) Is er onderzoek gedaan dat deze bewering ondersteunt?– BS, Londen

De gezondheidsrisico’s van de ouderwetse VDU-beeldschermen (video display units) vormen een goed voorbeeld van de trends in paniekverhalen rondom onze gezondheid. Ooit waren beeldschermen het onderwerp van menige krantenkop – en trouwens reden voor menige onderzoekssubsidie – maar tegenwoordig zal het niet meevallen er ook maar iets over te vinden, zelf in medische publicaties. Het andere paniekverhaal dat bij computergebruik hoort – RSI, ofwel repetitive strain injury – lijkt ook om mysterieuze redenen uit de publieke belangstelling verdwenen te zijn.

De mogelijke nadelen van VDU’s

Van VDU’s werd ooit gezegd dat ze hoofdpijn, vermoeidheid en oog- en huidproblemen veroorzaakten. Een onderzoek uit 1982 onder ambtenaren van het ministerie van Werkgelegenheid (Verenigd Koninkrijk) had als uitkomst dat VDU’s waarschijnlijk ook het risico op een miskraam vergrootten.

Bovendien suggereerde een Zweeds onderzoek enkele jaren later dat zwangere vrouwen die regelmatig achter het beeldscherm werkten, een groter risico liepen een kind met afwijkingen of een doodgeboren baby te baren.

Deze problemen werden geweten aan de inwerking van het elektromagnetisch veld dat VDU’s veroorzaakten. De ouderwetse VDU’s zonden acht verschillende typen straling uit – van röntgenstralen tot ultraviolet, infrarood, radiofrequente straling, ELF-straling (extreme low frequency), pulserend en statisch veld.

Critici voerden aan dat deze straling veel te laag was om een noemenswaardig effect op de gezondheid te hebben. Dit argument werd gestaafd door onderzoek dat begin jaren negentig werd uitgevoerd. In dat onderzoek werden twee groepen vrouwen die een miskraam hadden gehad, met elkaar vergeleken. De conclusie luidde dat blootstelling aan VDU’s geen rol speelde bij de vroegtijdig afbreking van de zwangerschap.1

De resultaten van enkele recente onderzoeken met en zonder filters

Het weinige onderzoek dat in de afgelopen jaren is gedaan lijkt de sceptici te steunen. De uitkomsten van een Noors onderzoek waren niet vergelijkbaar met de uitkomsten van een eerder uitgevoerd experiment, waaruit was gebleken dat huidproblemen werden veroorzaakt, of verergerd, door VDU-straling.

Om de oorspronkelijke theorie te testen lichtten de onderzoekers de gezondheid door van 42 kantoormedewerkers die een week lang achter beeldschermen zonder filters werkten, vervolgens drie maanden lang achter beeldschermen met een inactieve filter en daarna drie maanden met een actieve filter.

De deelnemers wisten niet welk filter actief was. Gedurende het hele experiment traden er geen verschillen op in de symptomen bij de deelnemers, waarmee gesuggereerd werd dat eventuele gezondheidsproblemen – waaronder die met de huid, de ogen of het zenuwstelsel – louter ‘psychisch’ waren.2

Volgens ander onderzoek hielpen filters echter wel de vermoeidheid van de ogen te verlichten en de houding van mensen die achter de computer werkten te verbeteren. Van de 60 deelnemers aan het onderzoek hadden er 40 een filter op hun VDU, terwijl de rest zonder filter werkte.

Onderzoekers ontdekten dat de mensen die een filter gebruikten, veel minder klaagden over vermoeide ogen of slecht zien of spier- en gewrichtsklachten of problemen van kortere duur.3

Dit laatste onderzoek geeft precies de heersende denktrant weer. Ergonomische kwesties, zoals de schittering van het beeldscherm, de plaats en de hoek van het beeldscherm en een slechte houding, lijken de enige zaken te zijn waarover gezondheidswaakhonden zich nog zorgen maken.

De Health & Safety Executive geeft deze denktrant weer in het nieuwe boekje, Working with VDU’s,4 dat een richtlijn geeft voor werkgevers en werknemers in Groot-Brittannië.

LCD: geen electromagnetische straling

Overigens, als de oudere VDU’s geen probleem vormden, waarom zouden mensen zich dan beter voelen met een plat LCD-scherm, waarmee tegenwoordig de laptops zijn uitgerust? Hoewel er geen onderzoek is gedaan dat hun anekdotisch bewijs staaft, is het waar dat LCD’s geen enkele elektromagnetische straling uitzenden.

Zitten de klachten van de gebruikers dus puur tussen de oren, zoals sommige onderzoekers volhouden, of kan het zijn dat de eerste VDU’s een groter gevaar voor de gezondheid vormden dan de onderzoeken suggereerden?

BRONNEN:
1 Br J Ind Med, 1992; 49: 507-12
2 Scand J Work Environ Health, 1999; 25: 415-21
3 Cent Eur J Public Health, 1998; 6: 249-53
4 HSE Books, 2003