Ik heb laatst een ‘miniberoerte’ gehad: een transiënte ischemische aanval (TIA). In een serie onderzoeken werd niets afwijkends gevonden, maar mijn arts wil toch graag dat ik aspirine slik om de kans te verkleinen dat ik straks daadwerkelijk een beroerte krijg. Ik heb echter een paar negatieve dingen gelezen over aspirine en ik gebruik daarom liever iets anders om een beroerte te voorkomen. Wat kunt u mij adviseren? D.E.

U hebt gelijk dat u vraagtekens zet bij aspirine, zelfs al beschouwen artsen het middel als de ‘gouden standaard’-therapie om beroertes te voorkomen. De scheidslijn tussen de mogelijke gunstige effecten en risico’s van aspirine is heel dun. Er zijn zelfs aanwijzingen dat aspirine de kans op een beroerte juist zou kunnen vergroten.
Een TIA is een ernstige gebeurtenis die optreedt wanneer de bloedtoevoer naar bepaalde delen van de hersenen tijdelijk wordt onderbroken of geblokkeerd. Een TIA moet opgevat worden als een serieuze waarschuwing voor een naderende echte beroerte. Daarom moeten alle mogelijke oorzaken van een TIA worden uitgesloten. Als u daadwerkelijk besluit om geen medicijnen te gebruiken, mag u dat alleen doen onder begeleiding van een deskundig behandelaar.
Omdat u ons niets over uw algehele gezondheidstoestand hebt verteld, kunnen we hier alleen enkele algemene adviezen geven. Uiteindelijk kunt u een beroerte het best voorkomen door uit te zoeken welke specifieke risicofactoren voor u gelden − zoals een hoge bloeddruk, hart- en vaatziektes en/of een ongezonde leefstijl met weinig beweging − en deze aan te pakken.
Hieronder beschrijven we enkele eenvoudige maatregelen die iedereen kan nemen om de kans op een beroerte te verkleinen.

Eet nóg meer groente en fruit
Het eten van veel groente en fruit kan u beschermen tegen de twee belangrijkste vormen van beroerte: het herseninfarct (de ischemische vorm, die het meest voorkomt en ontstaat doordat een slagader naar de hersenen verstopt raakt) en de hersenbloeding (de hemorragische vorm, die wordt veroorzaakt door een plotseling lek in een hersenbloedvat). De kans op een beroerte blijkt met 26 procent te dalen als u meer dan vijf porties fruit en groente per dag eet.1 Dat is dus meer dan de aanbevolen dagelijkse twee stuks fruit en twee ons groente. Vooral tomaten werken goed. Ze bevatten de carotenoïde lycopeen, een krachtige antioxidant die − bij mannen − blijkt samen te hangen met een lagere kans op beroertes. Ook ‘witte’ groente- en fruitsoorten, zoals appels en peren, kunnen preventief werken.2

Beweeg regelmatig
Mensen die weinig bewegen, hebben bijna tweemaal zoveel kans op een beroerte als actievelingen.3 Beweegt u weinig? Zorg dan dat actief bewegen een standaardonderdeel wordt van uw dagelijkse leven.
Uit een onderzoek bij ruim 11.000 mannen van gemiddeld 58 jaar oud bleek dat mannen die matig bewogen (equivalent aan vijf dagen per week een uur stevig wandelen), 46 procent minder kans op een beroerte hadden dan mannen die weinig of niet bewogen.4 Ook vrouwen kunnen de risico’s eenvoudig verlagen door een paar uur per week stevig te wandelen (minstens 5 km per uur).5

Houd uw gewicht op een gezond peil
Overgewicht is een bekende risicofactor voor beroertes. Het draagt ook bij aan andere risicofactoren, zoals een hoge bloeddruk, diabetes, een hoog cholesterolgehalte en obstructieve slaapapneu (waarbij iemand in zijn slaap tijdelijk stopt met ademen). Let op uw Body Mass Index (BMI), een maat voor de verhouding tussen uw gewicht en lengte. Houd daarnaast uw buikomvang in de gaten, want ook die hangt samen met een hogere kans op beroertes.6

Wees matig met alcohol
Matig alcoholgebruik − maximaal twee glazen per dag − kan u beschermen tegen een herseninfarct (ischemische beroerte). Zwaar alcoholgebruik heeft juist het tegenovergestelde effect.7

Zet volkorenproducten op tafel
Vrouwen die meer dan één volkorenproduct per dag eten, kunnen hun kans op een beroerte met ruim een derde verkleinen ten opzichte van vrouwen die geen volkorenproducten gebruiken.9 Volkorenproducten zijn bijvoorbeeld volkorenbrood, bruine rijst, haver en boekweit.

Ga voor pure chocola
Een paar stukjes polyfenolrijke pure chocola (6,3 gram) als dagelijkse snack kunnen uw bloeddruk aanzienlijk verlagen, wat uw kans op een beroerte ook flink kan verminderen.10

Kies voor ‘goede’ vetten
Steeds meer onderzoek wijst erop dat je met vis, die veel omega 3-vetzuren bevat en gezond is voor hart en bloedvaten, beroertes kunt voorkomen.11 Een andere manier om meer gezonde vetten en oliën aan uw voeding toe te voegen, is door dagelijks een paar walnoten te eten. Samen met lijnzaad, sojabonen en canola olie vormen walnoten een uitstekende bron van alfa-linoleenzuur (ALA), een essentieel omega 3-vetzuur. Uit onderzoek is gebleken dat met elke 0,13 procent die het ALA-gehalte in het bloed stijgt, de kans op een beroerte met 37 procent daalt.12

Slik extra vitamine B
Het kan de moeite waard zijn om extra B-vitamines te slikken. Die helpen namelijk het gehalte aan homocysteïne te verlagen, een aminozuur dat in verband is gebracht met beroertes.13 Een placebogecontroleerd onderzoek heeft aangetoond dat zelfs kleine hoeveelheden van de juiste vitamine B-supplementen, de homocysteïnewaardes binnen zes weken aanzienlijk kunnen verlagen. In een ander onderzoek verkleinde het slikken van extra foliumzuur (vitamine B11) de kans op een beroerte met 18 procent.14

Probeer ook eens kruiden
Van knoflook is bekend dat het gezond is voor hart en bloedvaten. Knoflook verdunt het bloed en verkleint de kans op bloedstolsels.15 Slik een supplement met knoflookpoeder van hoge kwaliteit, maar gebruik liever geen olie, want dat is de minst werkzame vorm van knoflook.16 U kunt ook dagelijks een vers teentje knoflook aan uw maaltijd toevoegen.
Een andere krachtige bloedverdunner is Ginkgo biloba. Het slikken van één enkele dosis van 600 mg Ginkgo-bladextract zorgde ervoor dat de samenklontering van bloedplaatjes aanzienlijk verminderde.17 Ten slotte kan ook gember helpen. Een onderzoek toonde aan dat bij Deense vrouwen die een week lang elke dag rauwe gember aten, het tromboxaangehalte met 37 procent daalde. Tromboxaan is een stof die bloedplaatjes laat samenklonteren.18

Ontstress
Stress draagt substantieel bij aan een hoge bloeddruk en beroertes, dus neem de tijd om u te ontspannen. Beoefen meditatie, yoga of Qigong − een eeuwenoude Chinese bewegingsvorm waarvan is aangetoond dat deze de bloeddruk verlaagt en de kans op beroertes drastisch verkleint.19 Bij Qigong ligt de nadruk op een kalme geest, een ontspannen lichaam en een vloeiende, regelmatige ademhaling.

Verzorg uw tanden en tandvlees goed
Er is inmiddels ook een verband gevonden tussen de mondgezondheid en de gezondheid van hart en bloedvaten (lees meer in de nieuwsrubriek). Als u ernstige tandvleesproblemen hebt, kan dat uw kans op een beroerte verdubbelen.20

1 Lancet, 2006; 367: 320-6
2 Neurology, 2012; 79: 1540-7; Stroke, 2011; 42: 3190-5
3 Am J Epidemiol, 1996; 143: 860-9
4 Stroke, 1998; 29: 2049-54
5 Stroke, 2014; 45: ATMP67
6 Arch Intern Med, 2007; 167: 1420-7; Stroke, 2003; 34: 1586-92
7 JAMA, 1999; 281: 53-60
8 Arch Intern Med, 1999; 159: 733-40; Am J Public Health, 1999; 89: 572-5
9 JAMA, 2000; 284: 1534-40
10 JAMA, 2007; 298: 49-60; Stroke, 2014; 45: 309-14
11 Prev Med, 1999; 28: 520-9; JAMA, 2002; 288: 3130-6
12 Stroke, 1995; 26: 778-82
13 Stroke, 2002; 33: 2351-6
14 Am J Clin Nutr, 1993; 57: 47-53; Lancet, 2007; 369: 1876-82
15 Eur J Clin Pharmacol, 1993; 45: 333-6; Arzneimittelforschung, 1993; 43: 119-22; Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids, 1995; 53: 211-2
16 Clin Exp Pharmacol Physiol, 1995; 22: 414-7
17 Haemostasis, 1989; 19: 219-23
18 Prostaglandins Leukot Essent Fatty Acids, 1989; 35: 183-5
19 Zhongguo Zhong Xi Yi Jie He Za Zhi, 1993; 13: 413-4, 388-9; J Tradit Chin Med, 1986; 6: 235-8
20 Arch Intern Med, 2000; 160: 2749-55
21 Curr Vasc Pharmacol, 2009; 7: 414-22
22 Am J Clin Nutr, 2004; 80: 1678S-88S

Medicijnen en beroertes
De volgende geneesmiddelen zijn allemaal in verband gebracht met beroertes:

• Sumatriptan (bij migraine en clusterhoofdpijn)
• Bètablokkers (bij hart- en vaatproblemen)
• Nifedipine (bij hart- en vaatproblemen)
• Middelen voor chemotherapie bij kanker
• Orale anticonceptiemiddelen
• Anabole steroïden (o.a. bij bloedarmoede en botontkalking)
• Orale antistollingsmiddelen
• Overmatig gebruik van middelen tegen neusverstopping
• Bloeddrukverlagende middelen