Voor het behoud van ons evenwicht bij het ouder worden, dienen wij onze hersenen ‘wakker’ te houden

Matt, een 63-jarige zakenman, kwam bij me omdat hij zijn evenwicht niet goed meer kon bewaren, waardoor hij mogelijk niet meer ten volle zou kunnen blijven deelnemen aan het leven. Hij had geen bekende diagnose gekregen.

Als hij liep, bewoog Matt alsof hij ouder was dan zijn leeftijd; er zat nauwelijks beweging in zijn bekken en onderrug. Die delen bewogen niet mee om het veranderende gewicht van zijn bewegende benen te corrigeren, waardoor hij dreigde te vallen. Het was alsof Matts brein niet wist dat hij een rug en heupen had.

Aan het eind van de bewegings-sessie voelde Matt zich lichter op zijn voeten staan, met een duidelijk verschil in zijn evenwicht. Na vijf sessies zag hij er jaren jonger uit, had een verende tred en was in staat om veel van zijn geliefde activiteiten weer op te pakken.

Wat is evenwicht?

Evenwicht is een zeer dynamische toestand; het bezig zijn met het behouden of herstellen van een toestand van evenwicht, gericht op lichaamshouding
en beweging.

Het duurt 3 tot 5 jaar voordat een kind kan hinkelen of fietsen zonder zijwieltjes. De houdings-regulatie blijft zich tot op volwassen leeftijd ontwikkelen en sommigen, zoals dansers en rotsklimmers, bereiken een uitzonderlijk beheersingsniveau.

Bij ouderen wordt vaak een sterk afgenomen houdingsregulatie gezien; een belangrijke oorzaak van valpartijen. Een derde van de volwassenen van 65 en ouder valt ten minste een keer per jaar. Een vijfde daarvan valt meerdere keren.

Onderzoek toont aan dat het evenwicht al minder goed begint te worden als we begin twintig zijn. Naarmate we ouder worden, is het steeds duidelijker te merken. Kunnen we dit proces omkeren? Het antwoord is een volmondig JA.

Oudere mensen worden ook vaak zwakker en langzamer; twee factoren die een belangrijke rol spelen bij het evenwicht. Veel benaderingen zijn gericht op evenwichtsoefeningen, zoals statisch balanceren op één been of spierversterking.

Hoewel nuttig, ontbreekt bij deze benaderingen het meest cruciale aspect van zowel de totstandkoming als verslechtering van het evenwichtsgevoel: de rol van
de hersenen.

Bij het ontwikkelen van het evenwicht creëren kinderhersenen miljarden nieuwe neurale verbindingen, waaruit patronen van beweging en beheersing ontstaan, waaronder het evenwichtsgevoel. Een voorwaarde voor dit proces is het vermogen van het brein om verschillen waar te nemen, wat in de neurowetenschappen bekend staat als de ‘signaal-ruisverhouding’.

Als mensen ouder worden neigt het brein ertoe zijn waakzaamheid en scherpte kwijt te raken als het gaat om het waarnemen van verschillen. Als je brein bijvoorbeeld bij het stappen op een onverwacht, oneven oppervlak niet het signaal krijgt dat dat er iets verandert, dan mist het de benodigde informatie om te zorgen voor een beweging die voorkomt dat je valt.

Wanneer de focus dus wordt verlegd naar wat het brein nodig heeft, verbeteren de evenwichtsvaardigen. De transformatie die Matt ervoer, kwam tot stand doordat het werk dat we samen deden, leidde tot een sterkere verbinding tussen zijn hersenen en zijn bekken en rug, ook wel brain-mapping genoemd.

Zijn brein was alert en in staat om zijn hele lichaam beter in balans te brengen. Bij iedereen kunnen de hersenen zorgen voor een drastische verbetering van de houdingsregulatie, van mensen die een beroerte hebben gehad tot aan wedstrijdsporters.

Balans voor je brein

Doe de oefeningen rustig en langzaam, word je gewaar van wat je voelt terwijl je beweegt en vermijd pijn.

1 Ga staan, verschuif je gewicht naar het linkerbeen en til de rechtervoet op, herhaal met rechts.
2 Ga zitten op het puntje van een stoel, voeten plat en gespreid op de grond. Rond zachtjes je rug door je hoofd voorover te buigen en het bekken naar achteren te laten kantelen. Kantel vervolgens het bekken naar voren, maak je rug hol, de buik vrij en maak jezelf lang. Herhaal 8-10 keer. Merk aandachtig alle veranderingen op die je voelt.
3 Blijf zo zitten, leg je rechterhand bovenop je hoofd met je elleboog open naar opzij. Buig zachtjes je hoofd naar rechts, richting je rechterschouder en daarna naar links. Voel je de beweging in je ruggengraat? Ribben? Bekken? Herhaal 6-8 keer. Merk veranderingen op of verschillen tussen links en rechts. Herhaal met de linkerhand op het hoofd.
4 Ga weer zitten als bij 3 met je rechterhand bovenop je hoofd. Schuif op de stoel naar rechts tot je rechterbil helemaal loskomt van de stoel. Schuif je rechtervoet verder opzij om jezelf te stabiliseren. Buig je hoofd naar rechts en breng tegelijkertijd de rechterheup omhoog, buig vervolgens je hoofd naar links en laat je rechterheup zakken tot onder de stoelzitting. Herhaal 6-8 keer. Ga weer midden op de stoel zitten en merk het verschil. Herhaal met linkerhand op het hoofd en linkerheup naast de stoel.
5 Ga staan, balanceer op het linkerbeen en vervolgens op het rechter. Is het evenwicht verbeterd aan één kant, of beide kanten? Voel je andere verschillen? Dat betekent dat je brein aan het veranderen is en zich aanpast.

Voor meer informatie zie ook www.sensusinbeweging.nl/neuromovement/