Hoewel het nog te vroeg is voor een definitieve conclusie, is er al wel bewijs dat deze antioxidant uit de zee doet wat hij claimt.

Een weinig bekende kleurstof van de oceaanbodem zorgt voor reuring in de wereld van de voedingssupplementen, vanwege de vermeende antiverouderingseigenschappen. Deze kleurstof is astaxanthine, een donkerrood pigment dat wordt geproduceerd door een microscopisch kleine alg. Hij wordt aangeprezen als ‘superoxidant’ en zou het antwoord zijn op elke denkbare kwaal: van rimpels tot dementie en gezichtsproblemen. Maar wordt dit bevestigd door de wetenschap?

Wat is astaxanthine?
Astaxanthine is een lid van de familie der carotenoïden en nauw verwant aan het bekendere bètacaroteen en luteïne. De rijkste bron hiervan is de micro-zeealg Haematococcus pluvialis, maar hij wordt ook gevonden in allerlei zeevoedsel, waaronder zalm, garnaal, kreeft en krab, waar hij verantwoordelijk is voor de typische roze tint.
Als carotenoïd is hij een krachtige antioxidant − een molecuul dat cellen kan beschermen tegen schade door instabiele moleculen, de zoheten ‘vrije radicalen’. Anders dan andere antioxidanten echter − die onder bepaalde omstandigheden ook mogelijk schadelijke pro-oxidatieve eigenschappen kunnen vertonen (bijvoorbeeld als andere antioxidanten ontbreken) − is astaxanthine een ‘zuivere’ antioxidant1.

Uit onderzoeken blijkt dat het antioxidante vermogen superieur is aan dat van andere carotenoïden als bètacaroteen, lycopeen en luteïne, evenals van vitamine E2. Bij de neutralisering van singletzuurstof, een zeer reactieve toestand van ongebonden zuurstof, is de potentie van astaxanthine honderd keer zo hoog als die van vitamine E3. Deze antioxidante eigenschappen, in combinatie met het vermogen om de bloed-hersenbarrière te passeren4, maken astaxanthine bij uitstek geschikt voor de preventie en behandeling van vele ziekten en gezondheidsproblemen. Omdat vooral de vorming van vrije radicalen en oxidatieve stress een sleutelrol spelen bij veroudering5 wordt astaxanthine door verkopers en fabrikanten aanbevolen als ‘supersupplement’ tegen veroudering.

Wetenschappelijk bewijs
Vele studies − waaronder ook verscheidene klinische onderzoeken − bewijzen dat het nutriënt heilzaam kan werken bij een groot aantal aandoeningen die met veroudering samenhangen.

Dementie
Een Japanse studie ontdekte dat astaxanthine de opbouw remt van zogenoemde fosfolipide peroxides (PLOOH). Daarvan is bekend dat er bij mensen met dementie abnormaal veel in de rode bloedcellen (erythrocyten) zitten. In deze gerandomiseerde dubbelblinde trial kregen dertig gezonde vrijwilligers in de leeftijd van 50-69 jaar twee weken lang dagelijks een astaxanthinesupplement (6 of 12 mg) of een placebo. Uit de resultaten bleek dat het PLOOH-gehalte in de erythrocyten met 40 tot 50 procent daalde in de groep die 6 tot 12 mg astaxanthine kreeg, terwijl er geen verandering was in de placebogroep. De onderzoekers concludeerden dat astaxanthine ‘zou kunnen bijdragen aan de preventie van dementie’6.

In een ander onderzoek − in dit geval een verkennend (exploratief) onderzoek − werd geconstateerd dat astaxanthinesupplementen wellicht kunnen helpen bij vergeetachtigheid en cognitieve achteruitgang op latere leeftijd7.

Visuele problemen
In een Japans onderzoek werd astaxanthine gegeven aan 22 personen van middelbare leeftijd en ouder met verschijnselen van ouderdomsverziendheid (presbyopie). Daarbij verliest de ooglens zijn vermogen om te focussen (accommoderen), waardoor het moeilijker wordt om dichtbij scherp te zien. De onderzoekers vonden een significante verbetering in oogaccommodatie nadat vier weken lang astaxanthine was geslikt8. Daarbij moet men wel bedenken dat het onderzoek was gesponsord door Fuji Chemical Industry (FCI), de fabrikant van het astaxantinesupplement AstaReal.

Een ander onderzoek − een Italiaans onderzoek van een jaar − wees uit dat het dagelijks gebruik van 4 mg astaxanthine in combinatie met andere carotenoïden en antioxidanten (180 mg vitamine C, 30 mg vitamine E, 22,5 mg zink, 1 mg koper, 10 mg luteïne en 1 mg zeaxanthine) de oogfunctie van patiënten met leeftijdgebonden maculadegeneratie verbeterde9.

Huidveroudering
Vele onderzoeken wijzen erop dat astaxanthine een natuurlijke bescherming biedt tegen de schadelijke ultraviolette (UV-)straling van de zon, de hoofdoorzaak van vroegtijdige huidveroudering. Een recent laboratoriumonderzoek wees uit dat het beschermende effect van astaxanthine tegen oxidatieve schade aan menselijke huidcellen door UV-straling superieur was aan dat van de carotenoïden canthaxanthine en bètacaroteen10. In een ander laboratoriumonderzoek werd gevonden dat astaxanthine de door blootstelling aan UVA-straling verhoogde productie vertraagt van de enzymen matrix-metalloproteïnase-1 (MMP-1) en huidfibroblast-elastase (SFE). Omdat deze enzymen zowel het huidcollageen als de elastinevezels en het bindweefsel afbreken, kwamen de onderzoekers tot de hypothese dat astaxanthine een significante bescherming zou kunnen bieden tegen het rimpelen en uitzakken van de huid11.

Nog interessanter was dat het er bij klinisch onderzoek op leek dat de consumptie van astaxanthine daadwerkelijk de conditie van de huid kan verbeteren. In een door FCI gefinancierd dubbelblind onderzoek werden zestien vrouwen van rond de veertig met een droge huid verdeeld in twee groepen. Een groep kreeg dagelijks een supplement met 2 mg astaxanthine en 40 mg tocotriënol (vitamine E), de andere kreeg als placebo een capsule met canola-olie.

Na slechts twee weken zagen de vrouwen in de testgroep hun huid in meerdere opzichten verbeteren: minder rimpels, betere vochtigheid en elasticiteit, gladder oppervlak, minder donkere kringen onder de ogen en minder huidverslapping. Na vier weken waren de resultaten zelfs nog beter, en op diverse onderdelen was het verschil ten opzichte van de controlegroep zelfs significant12.

Meer recent deed FCI een studie met een grotere onderzoeksgroep (49 Amerikaanse vrouwen) naar de effecten van alleen astaxanthine (4 mg per dag) op de huidconditie. Na zes weken werd weer een merkbare verbetering gevonden in de astaxanthinegroep ten opzichte van de placebogroep, waaronder een significante verbetering van de huidelasticiteit en van fijne rimpels en lijntjes, wat bevestigd werd door een dermatoloog13.

Lage dosis, grote voordelen
Naast dit veelbelovende positieve effect tegen veroudering, kan astaxanthine wellicht ook helpen tegen kanker en de vruchtbaarheid verbeteren, evenals de gezondheid van het hart (zie kader). Om dit vast te stellen zijn grotere klinische onderzoeken vereist, vooral naar de veiligheid van het dagelijks slikken van dit middel op de lange termijn. Tot dusver zijn overigens geen negatieve bijwerkingen gerapporteerd. In onderzoeken werden doseringen oraal astaxanthine van 1,8 tot 100 mg per dag gebruikt, in eenmalige tot dagelijkse doses gedurende een jaar14. Bovendien wees een onderzoek naar de veiligheid bij mensen uit dat dagelijks 6 mg astaxanthine − als H. pluvialis-extract − veilig is voor gezonde volwassenen15.

Wie het wil proberen, gebruikt beter een natuurlijk astaxanthinesupplement, van een niet-verontreinigde micro-algenbron, zoals die van Plantina of Royal Green. De gangbare dosis is 2-4 mg per dag. Omdat de stof oplosbaar is in vet kan deze het beste na een vethoudende maaltijd worden ingenomen16. Aangeraden wordt om in dit geval gezonde vetten te gebruiken, zoals olijfolie en lijnzaadolie.

In combinatie met een gezonde voeding en leefstijl zou astaxanthine wel eens een van de beste supplementen kunnen zijn om de gevreesde symptomen van het ouder worden te vertragen.

Joanna Evans

1Biosci Biotechnol Biochem, 2009; 73: 1928-1932
2J Agric Food Chem, 2000; 48: 1150-1154
3Pure Appl Chem, 1991; 63: 141-146
4Pharmacol Biochem Behav, 2011; 99: 349-55
5Mech Ageing Dev, 2044; 125: 811-826
6Br J Nutr, 31 jan 2011; 1-9; doi: 10.1017/S0007114510005398
7J Clin Biochem Nutr, 2009; 44: 280-284
8Med Consult N Rem, 2009; 46: 89-93
9Ophthalmology, 2008; 115: 324-33.e2
10Exp Dermatol, 2009; 18: 222-231
11J Dermatol Sci, 2010; 58: 136-142
12Food Style 21, 2002; 6: 112-117
13Carotenoid Sci, 2006; 10: 91-95
14Mar Drugs, 2011; 9: 447-465
15J Med Food, 2003; 6: 51-56
16Biosci Biotechnol Biochem, 2009; 73: 1928-1932

Nog meer voordelen

Onvruchtbaarheid. In een dubbelblinde gerandomiseerde gecontroleerde trial (RCT) kregen 30 onvruchtbare mannen drie maanden lang dagelijks ofwel 16 mg astaxanthine ofwel een placebo. Aan het eind van dit onderzoek bleek de kwaliteit van het sperma van de mannen in de astaxanthinegroep te zijn verbeterd, maar niet in de placebogroep. Bovendien raakte meer dan de helft van de partners in de astaxanthinegroep in de onderzoeksperiode zwanger; in de placebogroep was dat slechts 10 procent1.

Hartconditie. In een andere RTC werd aan gezonde volwassenen gedurende drie maanden astaxanthine gegeven in doses van 0.6, 12 en 18 mg per dag. De controlegroep kreeg een placebo. Bij degenen die astaxanthine kregen, in welke dosis dan ook, ging het gehalte aan triglyceride (een soort vet) omlaag en het HDL-gehalte (high density lipoprotëine – het ‘goede’ cholesterol) omhoog2.

Reflux. Na vier weken verbeterden bij mensen met indigestie (dyspepsie) de reflux-symptomen significant bij inname van een hoge dosis astaxanthine. Het effect was vooral duidelijk bij degenen die een infectie hadden met de Helicobacter pylori, die vaak voorkomt bij dyspepsie3.

Kanker. Hoewel het niet automatisch ook voor mensen opgaat, zijn bij proefdiermuizen die astaxanthine kregen effecten tegen blaaskanker aangetoond4. Ook veelbelovend was de uitkomst van een reageerbuisstudie, die aantoonde dat astaxanthine de groei van menselijke darmkankercellen remt5.

Lichaamsbewegings- en sportprestaties. Een onderzoek van gezonde mannelijke vrijwilligers die vier weken lang 6 mg astaxanthine per dag kregen, bevat aanwijzingen dat dit supplement de gezichtsscherpte en spiervermoeidheid kan verbeteren, wat kan leiden tot betere sportprestaties6.

1Asian J Antrol, 2005; 7: 257-262
2Atherosclerosis, 2010; 209: 520-523
3Phytomedicine, 2008; 15: 391-399
4Carcinogenesis, 1994; 15: 15-19
5Cancer Lett, 2009; 283: 108-117
6J Clin Ther Med, 2002; 18: 1085-1100