Middelen tegen hoge bloeddruk werken niet
DE 66 GEAUTORISEERDE FARMACEUTISCHE MIDDELEN DIE TEGENWOORDIG VOOR DE BEHANDELING VAN HOGE BLOEDDRUK OFWEL HYPERTENSIE WORDEN VOORGESCHREVEN, WERKEN VOLGENS EEN NIEUW ONDERZOEK, DAT EEN MEDISCHE DOORBRAAK BETEKENT, NIET BETER DAN ‘PLASPILLEN’. DIT BETEKENT DAT ARTSEN ALTERNATIEVEN MOETEN VINDEN OM EEN VAN DE MEEST VOORKOMENDE AANDOENINGEN IN DE WESTERSE WERELD TE BEHANDELEN.
Deze belastende conclusie trekt daarnaast de werking in twijfel van uiterst winstgevende medicijnen die op dit moment op de markt zijn, waaronder alfablokkers, bètablokkers, calciumkanaalblokkeerders (of calciumantagonisten), angiotensine-II-receptorblokkers en angiotensineconverterend enzym (ACE)-remmers. Van elk van deze geneesmiddelen hebben verschillende fabrikanten verschillende, elkaar beconcurrerende producten op de markt.
 

Nieuwe analyse
De opmerkelijke onthulling van deze ‘nieuwe kleren van de keizer’ komt van de Australische wiskundige Thomas Lumley, die een nieuwe medische analyse heeft ontwikkeld. De American Medical Association is zelfs zo onder de indruk van zijn analytische methodologie dat ze zijn bevindingen in haar prestigieuze tijdschrift heeft gepubliceerd.1
Dit zou een baanbrekend en dapper gebaar kunnen blijken van een tijdschrift dat door vakgenoten wordt beoordeeld en dat enorme inkomstenstromen ontvangt uit advertenties van farmaceutische bedrijven. Daarbij heeft het zelf in het verleden vaak een van de antihypertensiva die Lumley noemt, gesteund.
Hoewel Lumley pas in de dertig is, heeft hij een totaal nieuwe manier ontwikkeld om medische gegevens uit klinische experimenten te analyseren. Dit is een doorbraak in de statistische analyse. De nieuwe manier stelt ons namelijk in staat de resultaten uit heel verschillend opgezette medische experimenten samen te voegen, zodat er een maximale hoeveelheid informatie uit kan worden gehaald.
Tot nu toe was de zogenaamde meta-analyse de gebruikelijke manier om data uit medische experimenten te bundelen. Deze methode werd in 1976 geïntroduceerd door Gene Glass, tegenwoordig hoogleraar aan het onderwijsinstituut van de universiteit van Arizona, en was bedoeld om bevindingen uit onderzoek te integreren en samen te vatten. ‘Meta-analyse heeft betrekking op de analyse van analyses. Ik gebruik haar voor de statistische analyse van een grote verzameling gegevens uit afzonderlijke onderzoeken met het doel de resultaten te integreren,’ aldus Glass.
Maar deze techniek kent haar beperkingen, omdat het niet zo gemakkelijk is informatie te distilleren uit experimenten met geneesmiddelen die met verschillende doeleinden zijn opgezet. Zo kunnen nieuwe medicijnen worden getest door ze met een placebo te vergelijken of met bestaande medicijnen. Deze twee typen experimenten zijn in statistisch opzicht appels en peren die je niet echt met elkaar kunt vergelijken.
Met Lumley’s nieuwe techniek, die hij ‘netwerkmeta-analyse’ noemt, zij de gegevens van alle soorten geneesmiddelonderzoek, met welk doel dan ook uitgevoerd, te combineren, zodat er een duidelijk beeld ontstaat uit wat tot dan toe in statistische nevels gehuld bleef. Lumley’s netwerkmeta-analyse is geknipt voor de huidige, van medicijnen afhankelijke conventionele geneeskunde en de moordende concurrentie tussen de tientallen verschillende medicijnen die er vaak voor dezelfde aandoening zijn.
 

Lucratief
Antihypertensiva zijn een uiterst winstgevende groep geneesmiddelen, vooral omdat hoge bloeddruk als een ‘aandoening’ wordt beschouwd die levenslange farmaceutische behandeling behoeft. Daarom krijgen veel mensen jaren achtereen bloeddrukverlagende medicijnen op recept, waardoor deze producten de vaakst voorgeschreven geneesmiddelen ter wereld zijn.
In de loop der jaren, naarmate hun oorspronkelijke productpatenten verliepen, hebben geneesmiddelenfabrikanten nieuwe medicijnen op de markt gebracht met weer andere werkingsmechanismen en, uiteraard, een hoger prijskaartje. Daarnaast voerden de farmaceutische bedrijven achter de schermen succesvolle campagnes om meer mensen tot officiële slachtoffers van hypertensie, en dus tot potentiële medicijnenslikkers, te maken.
De officiële gezondheidsorganisatie in de Verenigde Staten, the National Institutes of Health (NIH), heeft kortgeleden haar definitie van een hoge bloeddruk herzien. Eerst werd een bloeddruk van maximaal 130/85 mmHg (respectievelijk systolische/diastolische waarde, oftewel boven- en onderdruk) normaal geacht. Nu is de acceptabele normale systolische waarde echter 120 mmHg geworden en wordt iedereen met een hogere bloeddruk als ‘prehypertensief’ beschouwd, een nieuwe categorie ‘bloeddrukpatiënten’. Men stelt dat volledige hypertensie bij een systolische waarde van 140 mmHg begint (de diastolische bloeddruk wordt nu relatief onbelangrijk geacht). Het gevolg is dat er in de westerse landen miljarden ponden, euro’s en dollars per jaar worden uitgegeven aan bloeddrukverlagende middelen, maar is dat wel nodig? De netwerkmeta-analyse zegt van niet.
 

Geldverspilling
Zelfs als we van de veronderstelling uitgaan dat je hoge bloeddruk met medicijnen dient te behandelen, (zie tekstkader), dan nog wijzen Lumley’s bevindingen erop dat de meeste bloeddrukverlagende middelen vooral geldverspilling zijn, met name de uiterst geperfectioneerde (en dure) nieuwste middelen. Lumley kwam tot deze revolutionaire conclusie door de simpelste en goedkoopste bloeddrukverlagende middelen die er op de markt zijn, de diuretica, als uitgangspunt te nemen (zie tekstkader). Deze middelen worden al meer dan een generatie lang gebruikt; in lagere doses hebben ze enig nut opgeleverd omdat het aantal hartziekten en sterfgevallen erdoor is verminderd.
Lumley verzamelde vervolgens de gegevens van elk klinisch onderzoek waarin ofwel diuretica in lage doses ofwel de nieuwste medicijnen tegen hypertensie werden getest. Zijn databestand bestreek uiteindelijk 42 klinische onderzoeken waarbij bijna 200.000 patiënten met hoge bloeddruk waren betrokken. Nadat hij zijn netwerkmeta-analyse had toegepast, was het of eenieder de schellen van de ogen vielen. ‘Voor het eerst kregen we nu het bewijs in zijn totaliteit in plaats van een allegaartje aan gegevens,’ zegt Lumley.
De onthullende analyses schoten een enorme bres in de verleidende marketinghype van de farmaceutische industrie. Geneesmiddelen die beschreven werden als ‘doorbraak’, ‘revolutionair’ en ‘het definitieve antwoord’, werden nu neergezet als ‘niet beter dan de oude, goedkope diuretica’ en in de meeste gevallen eigenlijk ‘nog slechter’. Zo kwam er in vergelijking met diuretica twee keer zo vaak hartfalen voor door bètablokkers of calciumkanaalblokkeerders. Er werden meer mensen door een beroerte getroffen die een ACE-remmer gebruikten dan die een diureticum gebruikten, en patiënten die de kostbare angiotensine-II-receptorblokkers innamen, kregen uiteindelijk vaker een hartkwaal. ‘Dit is overtuigend bewijs dat het goedkoopste middel het beste werkt,’ aldus professor Bruce Psaty, een van Lumley’s medeauteurs. ‘Diuretica in lage doses zou de eerste behandeling van een simpele hypertensie moeten zijn,’ luidde zijn conclusie.
Dit is niet de eerste aanval op antihypertensiva. Drie jaar geleden kwam een officieel Canadees onderzoek tot precies dezelfde conclusie.2 ‘Diuretica in lage doses zijn even goed, en vaak zelfs beter dan andere middelen,’ zegt de auteur van dat rapport, bloeddrukspecialist dr. James Wright. ‘We zijn zo gehersenspoeld dat we denken dat alles wat nieuw is, ook beter is, voornamelijk vanwege de agressieve marketing door fabrikanten van dure medicijnen waarvan niet bewezen is dat ze beter zijn.’
 

Alternatieven
Zijn diuretica dan het antwoord op een hoge bloeddruk? Hoewel ze tegenwoordig de officieel worden aanbevolen, bestaat er inmiddels heel wat bewijs dat ook zij niet het wondermiddel zijn waarvoor ze doorgaan (zie tekstkader). Nog een kwestie vormt het verpletterende bewijs dat een hoge bloeddruk gerelateerd is aan iemands leefstijl, met name aan de voedingsgewoonten, en dat verandering daarin veel meer voor de bloeddruk doet dan een diureticum (zie tekstkader). Een probleem is dat veel artsen die hoge bloeddruk behandelen, recepten uitschrijven zonder het eetpatroon en de leefstijl van de patiënt erbij te betrekken. Een ander probleem is dat patiënten zelf vaak de voorkeur geven aan pillen boven verandering van leefpatroon.
Hoge bloeddruk gaat vaak samen met regelmatige blootstelling aan stress. Wetenschappelijk onderzoek bevestigt inderdaad dat vermindering van stress de bloeddruk verlaagt, waarmee medicijnen opnieuw overbodig worden gemaakt.
Een van de oudste ‘ontstressingstechnieken’ is meditatie. Oosterse artsen passen al duizenden jaren meditatie toe om spirituele verlichting te bereiken, maar westerlingen ontdekten deze modieuze manier van ‘mentaal ontgiften’ pas in de jaren zestig. Sindsdien heeft een aantal wetenschappelijke onderzoeken aangetoond dat meditatie zeer effectief is om de bloeddruk te verlagen en de daarmee samenhangende problemen te bestrijden. In een klinisch experiment werden meer dan 100 Amerikanen van middelbare leeftijd en ouder met een zeer hoge bloeddruk (tot 179 mmHg bovendruk) overgehaald om drie maanden lang aan transcendente meditatie te doen. Aan het eind van het onderzoek was hun systolische druk maar liefst 12 mmHg lager dan daarvoor.3
Ook andere oosterse meditatieve gewoonten zijn effectief tegen een hoge bloeddruk. Verschillende onderzoeken toonden aan dat yoga een aanzienlijke verlaging van de bloeddruk kan opleveren.4, 5 Dat geldt ook voor Qi Gong.6 In een langetermijnonderzoek (over meer dan 22 jaar) bleek dat patiënten met een hoge bloeddruk die aan Qi Gong deden, 18 procent langer leefden dan anderen met hypertensie.7
Ook lichaamsbeweging en afvallen kunnen gunstig op een hoge bloeddruk werken.8 En ten slotte is een huisdier een effectieve strategie. Bij 24 ongetrouwde effectenmakelaars uit New York mét huisdier die antihypertensiva slikten en een speech moesten houden en uit het hoofd moesten rekenen, steeg hun bloeddruk. Maar vergeleken met een vergelijkbare controlegroep zonder huisdier steeg de bloeddruk van huisdiereigenaren 10 mmHg minder.9 ‘Toen we de groep zonder huisdier onze bevindingen vertelden, gingen velen op pad om een huisdier te kopen,’ zegt hoofdonderzoekster dr. Karen Allen. ‘Uit dit onderzoek blijkt dat als u een hoge bloeddruk hebt, een huisdier heel goed voor u is als u blootgesteld bent aan stress.’ En ze had eraan toe mogen voegen: in elk geval beter dan medicijnen.

1 JAMA, 2003; 289: 2534-44
2 Can Med Assoc J, 2000; 163: 57-60
3 Hypertension, 1996; 28: 228-37
4 Ind J Physiol Pharmacol, 1998; 42: 205-13
5 Aviat Space Environ Sci, 1989; 60: 684-7
6 J Alt Complement Med, 1999; 5: 383-9
7 J Trad Chin Med, 1986; 6: 235-8
8 Ann Intern Med, 1983; 98: 855-9
9 Hypertension, 2001; 38: 815-20

Kader 1
Risicofactoren
Wat is hypertensie?
Hypertensie (hoge bloeddruk) is niet per definitie een ‘ziekte’; ze wordt als belangrijke risicofactor gezien voor andere ziekten, waaronder hartaanval, hartfalen, beroerte en nierziekten. Vaak wordt ze ‘de sluipmoordenaar’ genoemd. De Britse medische autoriteiten gaan ervan uit dat 25 procent van ons aan hypertensie ‘lijdt’ en dat meer dan een derde van alle sterfgevallen van mensen onder de 65 erdoor wordt veroorzaakt.
Hoe krijg je een hoge bloeddruk? In de meeste gevallen is er geen duidelijk aanwijsbare oorzaak, hoewel hypertensie samenhangt met eetgewoonten en leefstijl. Deze wordt ‘essentiële hypertensie’ genoemd.
Van sommige vormen van hypertensie is de oorzaak wel bekend, zoals preëclampsie, aangeboren hartafwijkingen, of problemen met de nieren of bijnieren. Deze wordt ‘secundaire hypertensie’ genoemd; 10 procent van alle gevallen valt hieronder. Andere oorzaken van secundaire hypertensie zijn niet vrij verkrijgbare medicijnen als ciclosporine, orale voorbehoedmiddelen, hydrocortisone, bepaalde pijnstillers (NSAIDs: non-steroidal anti-inflammatory drugs) en tricyclische antidepressiva.
Een belangrijke risicofactor voor essentiële hypertensie is leeftijd. Hoe ouder we worden, hoe hoger de bloeddruk meestal wordt. Artsen dachten altijd dat dit normaal was en hanteerden de vuistregel dat 100 plus de leeftijd van een persoon een aanvaardbare bovengrens vormde voor de bloeddruk. Een systolische druk van 160 mmHg was dan ook acceptabel voor een 60-jarige. Dit idee is echter achterhaald; nu worden we geadviseerd de systolische druk terug te brengen tot 120 mmHg, ongeacht onze leeftijd. Het is echter mogelijk dat dit advies nauw samenhangt met het grote aantal antihypertensiva op de markt en niet alle artsen staan achter dit advies. ‘Alles wat de nieuwe richtlijnen in wezen bereiken is dat 45 miljoen gezonde Amerikanen in nieuwe patiënten veranderen, door de angst die er gezaaid wordt,’ aldus dr. Paul J Rosch, klinisch hoogleraar medicijnen aan het New York Medical College.

kader 2
Standaardbehandeling
Wat zijn diuretica?
Diuretica zijn zeventig jaar geleden uitgevonden tegen opzwelling van het lichaam door het vasthouden van vocht. Ze zijn gebaseerd op relatief eenvoudige chemische samenstellingen die de nieren tot hogere uitstoot van urine stimuleren, waardoor de hoeveelheid vocht in het lichaam afneemt. Diuretica staan in de volksmond dan ook bekend als ‘plaspillen’. Vaak voorgeschreven diuretica zijn furosemide, chloorthiazide, chloortalidon, cyclopenthiazide, hydrochloorthiazide en indapamide.
Dat diuretica de bloeddruk verlagen, werd in de jaren veertig bij toeval ontdekt en tot op heden weten we niet precies hoe ze werken. Men beweert dat diuretica cardiovasculaire ziekten voorkomen die door een hoge bloeddruk worden veroorzaakt, zoals beroerte en hartfalen, maar de feitelijke verlaging van het aantal sterfgevallen blijkt slechts een bescheiden 10 procent te zijn.1 Het plaatje wordt nog gecompliceerder door twee inmiddels bewezen ontdekkingen.
1 Zowel een hoge als een lage bloeddruk kan tot cardiovasculaire problemen en een voortijdige dood leiden, en een lage bloeddruk wordt onder andere veroorzaakt door diuretica.2
2 Diuretica hebben soms ernstige bijwerkingen zoals nierkanker, wat het sterftecijfer negatief kan beïnvloeden.3

Andere bijwerkingen van diuretica zijn impotentie, duizeligheid bij het opstaan (vanwege lage bloeddruk), bloedziekten, reacties van de huid, jicht, alvleesklierontsteking, en een gebrek aan kalium, magnesium, co-enzym Q10 en zink. Er zijn ook bewijzen dat diuretica ‘schadelijk’ kunnen zijn voor mensen met een aandoening van de kransslagaderen.4
Meer dan 3 procent van de patiënten die diuretica slikken, vindt de bijwerkingen onacceptabel.5

1 JAMA, 1997; 277: 739-45
2 Ann Intern Med, 2002; 136: 438-48
3 Cardiovasc Drugs Ther, 2000; 14: 407-9
4 J Cardiovasc Pharmacol, 1990; 16: 58-63
5 Pharmacotherapy, 2001; 21: 940-53
 

kader 3
Diagnostiek
Het meten van de bloeddruk
Omdat hypertensie geen symptomen geeft, kan de diagnose alleen door meting worden gesteld. Er worden twee dingen gemeten: de bloeddruk wanneer het bloed wordt rondgepompt (systolisch) en de bloeddruk tussen twee hartslagen, wanneer het bloed in ruste is (diastolisch). De uitkomst wordt uitgedrukt naar de hoogte van een kolom kwik die de druk kan weerstaan, gemeten in millimeters kwik (mmHg). Hoewel het een routineuze medische procedure is, is een meting van de bloeddruk (BD) lang niet zo betrouwbaar als artsen vaak beweren.
In de eerste plaats kunnen BD-metingen enorm uiteenlopen en toch normaal zijn. Zo zal de BD stijgen naarmate de lichamelijke inspanning of stress toeneemt, hoe minimaal ook. Het tijdstip, de temperatuur van de kamer, een volle blaas, eten, drinken en roken in het voorafgaande uur, staan, zitten of liggen: dit alles kan de BD-waarde beïnvloeden. Zelfs het voeren van een gesprek doet de BD stijgen en indien de persoon met wie men praat een hogere sociale status heeft, kan de BD met maar liefst 50 procent toenemen. Dit verklaart de zogenoemde ‘wittejassenhypertensie’, een stijging van de bloeddruk alleen al doordat een arts de BD opneemt. Een door een arts opgenomen bloeddrukmeting is dus per definitie onbetrouwbaar. Er is zelfs een schatting gemaakt dat maar liefst een op de vijf mensen bij wie de diagnose hypertensie wordt gesteld, onnodig medicijnen krijgt voorgeschreven vanwege het verschijnsel wittejassenhypertensie.
Dr. Paul Rosch van het New York Medical College, BD- en stressexpert, beweert dat het vaak nog erger is. ‘Niet zelden is een patiënt, wanneer hij of zij opnieuw op het spreekuur komt nadat de eerste diagnose van hypertensie is gesteld en medicijnen zijn voorgeschreven, nog nerveuzer. Daardoor is de bloeddruk nog steeds hoog of hoger en daarom wordt de dosis verhoogd. Dit kan zich na volgende bezoeken aan de huisarts weer voordoen en/of er komen nog meer middelen bij. Het resultaat kan duizeligheid zijn of andere bijwerkingen die de patiënt toeschrijft aan een verslechtering van de bloeddruk, waardoor nog meer stress ontstaat.’
Een ander probleem ligt bij de huisartsen zelf. Uit onderzoek is gebleken dat velen niet over de juiste instrumenten beschikken om de bloeddruk op te nemen, en dan hebben we het vooral over het juiste manchet dat om de arm wordt gebonden. Een te klein manchet resulteert in een onterecht hoge BD; dit probleem komt veel voor bij mensen met overgewicht en dikke armen.
Een alternatief is een draagbare BD-set, een apparaat op batterijen dat rond het middel wordt gedragen, met een manchet aan de bovenarm. Het is meestal geprogrammeerd om in een periode van 24 uur elk uur de bloeddruk op te nemen. De patiënt hoeft alleen maar zijn of haar activiteiten van die dag te noteren. Van deze ‘ambulante bloeddrukmeter’ wordt gezegd dat hij de meest accurate schatting van de bloeddrukwaarde geeft.
Een andere oplossing is zelf uw BD opnemen. Sfygmomanometers (bloeddrukmeters die bestaan uit een manchet plus stethoscoop) zijn overal verkrijgbaar; de procedure is redelijk eenvoudig en net zo nauwkeurig als ambulante controle.1 Er zijn ook meer geavanceerde instrumenten die als een horloge rond de pols worden gedragen, of op een vinger geklemd kunnen worden, hoewel is vastgesteld dat deze een te hoge bloeddrukwaarde geven.
De Wereldgezondheidsorganisatie maant echter tot voorzichtigheid. We kunnen beter niet afgaan op slechts enkele metingen, maar dienen de BD-waarden over een periode van zes maanden op te nemen.

1 Blood Press Monit, 2000; 5: 175-80

kader 4
Alternatieven voor behandeling met medicijnen
De bloeddruk veilig onder controle houden
Er zijn letterlijk talloze manieren om een hoge bloeddruk (BD) omlaag te brengen zonder uw toevlucht tot medicijnen te hoeven nemen.
Voeding
Aangenomen wordt dat het enorme aantal gevallen van hypertensie in het Westen en het feit dat ze in veel ontwikkelingslanden vrijwel niet voorkomt, hoofdzakelijk aan eetgewoonten is te wijten. Vlees blijkt de grootste boosdoener te zijn. In een onderzoek aan de universiteit van Oxford bleken vleeseters een bloeddruk te hebben dat gemiddeld 4 mmHg hoger lag dan die van veganisten.1 In de VS werd campagne gevoerd voor een dieet onder de naam DASH (Dietary Approaches to Stop Hypertension/Voedingsaanpak van hoge bloeddruk). Het dieet is rijk aan fruit, noten en groenten, bevat voornamelijk vis en kip in plaats van rood vlees en is arm aan verzadigde vetten en geraffineerde suikers. Vergeleken met een dieet dat rijk is aan fruit en groenten, was het DASH-dieet net iets beter en gaf het over de hele linie een gemiddelde verlaging van de BD met 5 mmHg te zien en een onthutsende verlaging van 11 mmHg bij mensen met hoge bloeddruk.2 Dit resultaat is even goed of zelfs beter dan dat van veel geneesmiddelen, zodat de onderzoekers het DASH-dieet als eerste aanbevolen tegen hypertensie.3 Alweer een voorbeeld van late aanvaarding door de gevestigde orde van artsen van iets wat de voorstanders van gezonde, natuurlijke voeding al tientallen jaren verkondigen.
Het enige omstreden punt van het DASH-dieet is zout, waarvan lang werd gedacht dat het bij hoge bloeddruk een belangrijke rol speelt, hoewel artsen er nog niet in geslaagd zijn dit te bewijzen. Sommige onderzoeken bevestigen dat zout hypertensie veroorzaakt, maar de meeste niet.4 De einduitkomst is dat niet bewezen is dat mensen langer leven wanneer ze minder zout of natrium eten.5
Ook andere mineralen zijn echter belangrijk. Bij mensen met een hoge bloeddruk wordt consequent vastgesteld dat ze een tekort aan magnesium hebben, en van een dieet dat rijk is aan natuurlijke mineralen als magnesium, kalium en calcium is bekend dat ze de BD aanzienlijk verlagen.6 Zouden mensen met hypertensie dus magnesiumsupplementen moeten nemen? Een onderzoek van twintig jaar geleden geeft dit inderdaad aan. Daarbij werd ontdekt dat magnesiumsupplementen de BD met 12 mmHg verlagen.7 Maar de recentste onderzoeksresultaten zijn minder overtuigend. Toch worden magnesiumsupplementen aangeraden aan iedereen die een magnesiumtekort heeft of aan mensen die diuretica slikken.8
Het is ook bekend dat een dieet dat veel suiker bevat, de opname van kalium belemmert, en dat de BD meestal omlaaggaat als er geen suiker wordt gegeten.9
Een vezelrijk dieet kan de BD eveneens omlaagbrengen. Toen meer dan dertig mensen zes maanden lang op een dieet van voornamelijk rauwe, vezelrijke voedingsmiddelen overstapten, ging hun diastolische druk indrukwekkend omlaag met 18 mmHg.10
Vitaminen
Maar er is een eenvoudiger manier om bijna dezelfde opvallende verlaging te bereiken: vitamine C. Dr Balz Frei en collega’s aan het Linus Pauling Institute testten 45 mensen met gemiddelde tot ernstige hypertensie (gemiddeld 155/87 mmHg) in een dubbelblind placebo-gecontroleerd onderzoek. Patiënten namen dagelijks 500 mg vitamine C of een placebo. Na een maand was de BD van de mensen die vitamine C slikten, met 9 procent verlaagd, waardoor de gemiddelde BD naar 142/79 mmHg zakte. De vitamine C had echter geen lagere bloeddruk tot gevolg bij mensen die een normale BD-waarde hadden, in tegenstelling tot diuretica, die de BD tot gevaarlijk lage waarden kunnen reduceren (zie tekstblok). Hoe doet vitamine C dat? ‘We zijn niet zeker van de werking,’ zegt Frei. ‘Een theorie luidt dat de antioxidatieve eigenschappen van vitamine C beschermend werken op het stikstofmonoxidegehalte in het lichaam, een natuurlijke verbinding die de bloedvaten ontspant en bijdraagt aan een normale, gezonde bloeddruk.’11
Een andere mogelijke micronutriënt tegen hoge bloeddruk is vitamine B. Er wordt steeds meer bewijs geleverd dat homocysteïne een belangrijke factor is bij hart- en vaatziekten. Van dit natuurlijke aminozuur wordt verondersteld dat het indirect atherosclerose (het dichtslibben van de slagaders) en hypertensie veroorzaakt. Bij laboratoriumonderzoek zijn twee belangrijke ontdekkingen gedaan: hoge homocysteïne (boven 12 mmol/L) gaat samen met een laag vitamine-B-gehalte in het bloed; en vitamine B kan homocysteïne neutraliseren.12 Aanbevolen wordt vitamine B als foliumzuur (800 mcg/dag) te nemen plus B6 en B12 in een dagelijkse multivitamine.13
CoQ10
Het co-enzym Q10 (CoQ10) is een natuurlijk enzym dat een opvallende uitwerking op hypertensie heeft. Dit werd voor het eerst in de jaren vijftig door Amerikaanse voedingsdeskundigen ontdekt, die de antioxidant diep in de lichaamscellen aantroffen en ontdekten dat deze een vitale rol speelt bij het omzetten van voedingsstoffen in energie.14
Japanse artsen interesseerden zich als eersten voor het nieuwe voedingssupplement en ontdekten dat het hartpatiënten veel voordeel bracht; ze meldden aanzienlijke verbeteringen bij 75 procent van de gevallen van congestief hartfalen, angina en hypertensie.15 In 1985 begon een groep Amerikaanse artsen aan de universiteit van Texas hun hypertensiepatiënten CoQ10 voor te schrijven. Acht jaar en meer dan 400 patiënten later maakten ze de verbazingwekkende resultaten bekend. Een dagelijkse dosis van 75-600 mg CoQ10 had de hypertensie zodanig verbeterd, dat binnen zes maanden 97 procent van deze patiënten met de conventionele medicijnen kon stoppen.16
De werkelijk buitengewone waarde van CoQ10 is echter pas sinds kort onderkend. In 2001 zetten Amerikaanse overheidsartsen een volledig gerandomiseerd placebo-gecontroleerd experiment op waarbij 80 hypertensiepatiënten twaalf weken lang tweemaal per dag 60 mg CoQ10 kregen. De systolische druk zakte met 18mmHg, zonder bijwerkingen. ‘CoQ10 kan veilig als alternatieve behandelwijze aan hypertensiepatiënten worden aangeboden,’ was hun conclusie.17 Maar als alternatief voor wat? Zeker niet voor geneesmiddelen op recept, die in het algemeen met moeite zo’n aanzienlijke verlaging bereiken, en dan alleen met de bijkomende straf van een hele reeks bijwerkingen.

1 Public Health Nutr, 2002; 5: 645-54
2 Clin Cardiol, 1999; 22: 6-10
3 Hypertension, 2001; 38: 155-8
4 JAMA, 1998; 279: 1383-91
5 Curr Hypertens Rep, 2002; 4: 329-32
6 Nutr Health Aging, 2001; 5: 144-9
7 BMJ, 1983; 286: 1847-9
8 Mol Aspects Med, 2003; 24: 107-36
9 J Am Coll Nutr, 1987; 5: 79
10 South Med J, 1985; 78: 841
11 Lancet, 1999; 354: 2048-9
12 J Cardiovasc Pharmacol, 2003; 42: 453-61
13 Am Acad Fam Physicians, 2001; november
14 J Am Chem Soc, 1959; 81: 4007-10
15 J Molec Med, 1977; 2: 431-60
16 Mol Aspects Med, 1994; 15 [Suppl]: 165-75
17 South Med J, 2001; 94: 1112-7