Over de samenstelling van maandverband en tampons is nogal wat te doen. Reguliere wegwerpproducten zouden behalve veel plastics (waar) ook andere schadelijke en soms zelfs toxische stoffen bevatten (niet altijd waar). Medisch Dossier scheidt de zin van de onzin.
Gemiddeld menstrueer je zo’n 40 jaar van je leven. In die tijd gooi je tussen de 11.000 en 16.000 menstruatieproducten weg, wat neerkomt op minimaal 60-90 kilo restafval. Daarmee zijn we er nog niet. Ongeveer 1 op de 5 vrouwen krijgt naast menstruaties, tussentijds bloedverlies (spotting) en postpartum bloedverlies ook te maken met inspanningsincontinentie ofwel ongewild urineverlies bij hoesten, springen, rennen. Los van de milieu-impact, wat doet dit met je vulvaire milieu?
Fabrikanten zijn niet verplicht om een bijsluiter bij te leveren, omdat menstruatieproducten en incontinentiemateriaal als ‘medisch’ in plaats van als ‘cosmetisch’ zijn geclassificeerd. In EU-regelgeving is alleen opgenomen dat de producten ‘veilig moeten zijn’. Best gek voor producten die zo dicht op de huid of zelfs inwendig worden gedragen. Tijd dus voor de vraag: waar worden conventionele menstruatie- en incontinentieproducten eigenlijk van gemaakt?
Samenstelling van menstruatieproducten
Een tampon is niets meer dan een staafje samengeperst, absorberend materiaal. Dat kan synthetisch zijn (rayon), natuurlijk (katoen, cellulose) of een combinatie daarvan. Rondom de tampon zit een (kunststof) coating om pluizen te voorkomen, bijvoorbeeld van polymeer (polyetheen of polypropeen). Het touwtje is van katoen of rayon. De tampon zelf wordt luchtdicht verpakt in folie en de eventuele inbrenghuls is van plastic of karton.
Maand- en incontinentieverband kunnen uit allerlei materialen bestaan. De kern is meestal van cellulose (fluff-pulp) of katoen, al dan niet gecombineerd met super absorberende SAP-korrels. Daarbij worden polymeren (plastics), polyester en/of katoen gebruikt. In de plakstrip zit lijm. Soms worden ook geurstoffen (parfums) en kleurstoffen toegevoegd. De hagelwitte kleur ontstaat door bleken. Tegenwoordig gebruikt men hiervoor zuurstofwater (waterperoxide); een verbinding van waterstof en zuurstof. Voorheen was dit chloor. Een bijproduct van chlorine is dioxine dat berucht is vanwege de kankerverwekkende eigenschappen.
Stoffen en aandoeningen
Moderne onderzoekstechnieken maken het mogelijk om één druppel gif in een enorme hooiberg te vinden. Het klopt (mede daardoor) inderdaad dat in menstruatie- en incontinentiemateriaal behalve heel veel plastics (één pakje maandverband kan tot 90% plastics bevatten), en kleurstoffen en parfums, ook sporen van pesticiden (glyfosaat), PFAS, chloor, dioxine en zelfs asbest zijn aangetroffen.
Stoffen die aan een breed scala van vervelende aandoeningen worden gelinkt: van schimmelinfecties en vaginale droogheid tot hormoonstoornissen, baarmoederkanker, onvruchtbaarheid en uiteraard het Toxic Shock Syndrome (TSS) ofwel ‘tamponziekte’.
TSS is een uiterst zeldzame aandoening die door de bacterie Staphylococcus Aureus wordt veroorzaakt. Ook niet-tampongebruikers (mannen, kinderen) kunnen TSS krijgen. Dat tampons baarmoederkanker zouden veroorzaken, is in geen enkele epidemiologische studie aangetoond. Toch krijgen vrouwen die het Humaan Papillomavirus (HPV) dragen, dat onder meer baarmoederhalskanker veroorzaakt, vaak het advies over te stappen op producten van biologisch gecertificeerd katoen. Dat keurmerk is belangrijk. Maar liefst 25% van het wereldwijde, jaarlijkse insecticidengebruik komt namelijk voor rekening van de reguliere katoenteelt. Een kamillebloem of katoenbol op de verpakking betekent dus niet automatisch dat een product vriendelijk voor het (vaginale) milieu is.
Chemische stoffen zijn niet per se giftig en giftige stoffen vind je ook in de vrije natuur. Er zijn meerdere factoren die bepalen of een product gezond of ongezond is. Juist productgebruik is er één. Dat betekent: producten niet te lang dragen (maximaal 8 uur, liever korter) en een absorptieniveau kiezen dat bij de maat van het bloedverlies of urineverlies past. Té absorberend is nooit goed omdat dit de kans op vaginale infecties kan verhogen; door beschadigingen van het vaginale slijmvlies of vanwege een te broeierig klimaat.
Duurzame producten
Het goede nieuws: het aanbod aan ‘biologisch’ maandverband, tampons en incontinentiemateriaal wordt almaar groter. Dat betekent: van biologisch gecertificeerd katoen, ademend, zonder plastics, chloor, parfums en kleurstoffen, en bij voorkeur ook 100% biologisch afbreekbaar, dierproefvrij, vegan en/of ethisch geproduceerd. Helaas hangt hier wel een hoger prijskaartje aan. Ook fabrikanten van reguliere producten hebben milieu hoger in het vaandel staan en geven vaker openheid van zaken over de samenstelling van hun producten. Een logisch gevolg van de toenemende vraag om duurzaam.
Bronnen:
1.https://www.period.nl/factsfigures/groen-menstrueren/
2.https://atria.nl/nieuws-publicaties/feminisme/feminisme-21ste-eeuw/groen-is-nieuwe-rood-duurzaam-menstrueren/
3.https://www.milieucentraal.nl/bewust-winkelen/uitgelichte-producten/maandverband-en-tampons/
4.https://www.wecf.org/nl/de-verborgen-cijfers-achter-het-eenmalig-gebruik-van-luiers-en-maandverband/