01-07-2019

Essentiële suikers voor onze gezondheid

Koolhydraten, suikers, suikervrij leven en sugar challenge: berichten rondom suiker vindt u volop in de media. Suikers staan in een kwaad daglicht, u wordt er dik of ziek van. Er wordt echter ook steeds vaker gesproken over essentiële suikers. Er bestaan nogal wat misvattingen rondom het begrip suikers. Deze editie van Focus probeert opheldering te geven. Wat zijn suikers eigenlijk en wat betekenen ze voor onze gezondheid?

De meeste mensen bedoelen met het begrip ‘suiker’ het tafelsuiker sacharose dat gevormd wordt door een koppeling tussen glucose en fructose. Er bestaan echter vele soorten suikers die het lichaam op verschillende manieren gebruikt. Glucose is bijvoorbeeld een enkelvoudig suiker, of monosaccharide, dat het lichaam kan gebruiken als energiebron. Andere monosacchariden zijn fructose en galactose. Koppelt men twee monosacchariden aan elkaar, dan ontstaat er een disaccharide, zoals bijvoorbeeld lactose in zuivelproducten en het eerder genoemde tafelsuiker. Wordt de keten nog langer, dan spreekt men van een oligosaccharide, bijvoorbeeld de prebiotische vezel fructo-oligosaccharide (FOS) die als voedingsbron dient voor de darmflora. Een hele lange keten is een polysaccharide. Een voorbeeld hiervan is zetmeel.

Naast deze bekendste vormen van suikers bestaan nog vele andere enkelvoudige suikers, zoals xylose, mannose, fucose en sialinezuur. Ook deze monosacchariden kunnen ketens vormen. Ze komen voor op tal van plekken in het lichaam, bijvoorbeeld op de cellen van het afweersysteem, de beschermende slijmlaag op slijmvliezen en in bindweefsel.1 U ziet dat het concept ‘suikers’ behoorlijk complex is. Er kan gezegd worden dat suikers de basis vormen van het leven en het is daarom van essentieel belang dat we er voldoende van binnenkrijgen. En hier ontstaat de verwarring. Wat moeten we dan precies binnenkrijgen? Hoeveel is voldoende? En in welke voedingsmiddelen zitten suikers? In de media kunt u de afgelopen jaren met enige regelmaat artikelen vinden die antwoorden proberen te geven op deze vragen. Het sleutelwoord lijkt ‘essentiële suikers’ te zijn.

Essentiële suikers voor onze gezondheid

Glycobiologen ontdekten jaren geleden dat het lichaam een beperkt aantal verschillende enkelvoudige suikers nodig heeft om goed te kunnen functioneren. Uit deze verschillende suikers kan het lichaam zelf alle benodigde combinaties maken. In sommige bronnen werd gesproken over tien of elf verschillende enkelvoudige suikers, maar al snel ontstond er een lijst met acht ‘essentiële suikers’ die vandaag de dag nog steeds door sommige gezondheidsprofessionals gehanteerd wordt. Deze lijst lijkt echter niet van de glycobiologen te komen, maar uit de koker van een voedingssupplementenfabrikant. Uitgebreid onderzoek heeft namelijk laten zien dat het menselijk lichaam 36 enkelvoudige suikers nodig heeft om alle verschillende combinaties in het lichaam te kunnen maken.2,3 Ondanks dat, of misschien juist daarom, is het interessant om de lijst met essentiële suikers eens nader te bekijken.

De acht essentiële suikers die het menselijk lichaam nodig zou hebben om goed te kunnen functioneren, zijn de monosacchariden: fucose, galactose, glucose, mannose, N-acetylgalactosamine, N-acetylglucosamine, N-acetylneuraminic acid (sialinezuur) en xylose.2,4
Vanuit wetenschappelijk oogpunt is de term ‘essentiële suiker’ in dit geval niet terecht. Essentieel is een voedingsstof pas als het lichaam deze niet zelf kan aanmaken en dus uit onze voeding moet komen. Als u de verschillende vitaminen en mineralen niet in voldoende mate via uw voeding binnenkrijgt, dan zult u op een gegeven moment gezondheidsklachten ontwikkelen. Een tekort aan vitamine B12 resulteert bijvoorbeeld in tintelingen in handen en voeten. Wat betreft de acht essentiële suikers, zijn deze niet essentieel in de strikte betekenis van het woord. Het lichaam kan de genoemde suikers namelijk zelf aanmaken. Via verschillende stappen kan het lichaam uit glucose zelf fucose maken. Essentieel is dan misschien niet het goede woord, belangrijk zijn deze suikers wel. Onderzoeken laten zien dat bij specifieke stofwisselingsziekten waarbij het lichaam een van de genoemde suikers niet goed kan omzetten, er inderdaad gezondheidsklachten ontstaan. Deze onderzoeken spreken echter over bijzondere, soms zeldzame, gevallen of aandoeningen. Over de effecten van het aanvullen van de acht ‘essentiële’ suikers op de algemene gezondheid is minder bekend.2-4

Een lastige discussie

Er zijn verschillende redenen te benoemen waarom er een groep mensen is die aangeeft baat te hebben bij het aanvullen van de acht suikers. Allereerst zijn er zoals gezegd soms veel verschillende stappen nodig voordat het ene monosacharide kan worden omgezet in het andere. Hierbij zijn tevens verschillende vitaminen en mineralen betrokken. Bij mensen met een (chronische) ziekte of mensen die een ongezonde leefstijl hebben, zouden deze omzettingen daardoor niet goed of volledig plaatsvinden. Hoewel dit argument logisch klinkt, zijn er geen studies gedaan in mensen die dit onomstotelijk bewijzen. Wel zijn er verschillende studies gedaan naar de effecten van de verschillende suikers op het functioneren van cellen of de effecten in proefdieren, zoals muizen. Hier zijn positieve gezondheidseffecten gevonden.4,5 Het probleem is echter dat de glycobiologie complex is. Resultaten die gevonden worden in proefdieren, zijn normaal gesproken al moeilijk te vertalen naar effecten in mensen, maar met de werking van glycanen (zie ook het kader ‘Glycobiologie en glycanen’) is dit een nog groter probleem. De studies in dieren zeggen daarom weinig over de effecten in mensen.

Met studies in cellen ontstaat een ander probleem, namelijk de biologische beschikbaarheid van de suikers. Bij deze studies worden cellen blootgesteld aan een geconcentreerde vorm van de suikers. In het menselijk lichaam is het echter maar de vraag of deze concentraties de cellen bereiken, of het lichaam voldoende suikers uit de voeding kan vrijmaken of kan opnemen uit een voedingssupplement. De studies in cellen vormen daarom een basis voor verder onderzoek, maar er kunnen geen conclusies uit worden getrokken die iets zeggen over de effecten in mensen.

Een ander veelgehoord argument vóór de aanvulling van de essentiële suikers is de afwezigheid van de stoffen in de voeding. Doordat groenten en fruit al geoogst worden voordat ze goed en wel rijp zijn, zouden ze niet meer over alle goede suikers beschikken. Ook de manier van telen, zoals het groeien op kunstmest of plastickorrels, zou invloed hebben op de aanwezige suikers. Biologische of bio-dynamische teelt, waarbij de groeicyclus van een plant gerespecteerd wordt, heeft mogelijk positieve effecten op de voedingsstoffen in de voedingsmiddelen. Onderzoeken zullen echter moeten uitwijzen of deze argumenten hout snijden. Voorlopig is er nog te weinig bekend om een harde conclusie te kunnen trekken.

Wat wel gezegd kan worden, is dat we door eenzijdige voeding mogelijk niet meer de juiste balans aan suikers binnenkrijgen. Het gemiddelde westerse voedingspatroon bevat een overschot aan glucose en galactose. Verder eet de gemiddelde Nederlander maar weinig paddenstoelen, zeewier en bessen, waardoor we mogelijk minder van de overige zes essentiële suikers binnen krijgen. Deze disbalans zou voor problemen kunnen zorgen en kunnen leiden tot verschillende gezondheidsproblemen, zoals een verminderde weerstand of problemen met de aanmaak van bindweefsel en kraakbeen.

Of het zinvol is om de acht essentiële suikers via voedingssupplementen toe te voegen, is maar de vraag. Het is niet gezegd dat deze een mogelijke disbalans in het lichaam herstellen. Het grootste probleem met de beschikbare producten op de markt ligt ingewikkelder. Het gros van de producten die aangeboden worden, bevatten namelijk geen ‘losse’ monosacchariden, maar een complex in de vorm van oligosacchariden, waaronder prebiotische vezels. Van deze prebiotische vezels is niet bekend dat het lichaam ze kan omzetten in de losse essentiële suikers en deze suikers vervolgens ook in voldoende mate kan opnemen.2 Galactomannan in guargom wordt bijvoorbeeld veel gebruikt, omdat het een hoge concentratie mannose bevat. Het lichaam is echter niet in staat om de mannose vrij te maken uit galactomannan, waardoor het geen goede bron van mannose is voor het lichaam.6

Daarbij komt dat als de suikers al vrijkomen, dit in een beperkte dosering is. Een portie paddenstoelen zal meer essentiële suikers bevatten, dan een voedingssupplement kan leveren. Dit wil overigens niet zeggen dat de producten niet werken. Er zijn genoeg mensen die een positief effect claimen. Mogelijk werken deze voedingssupplementen anders dan we tot nu toe dachten. Niet via de levering van essentiële suikers, maar via een beïnvloeding van de darmflora. Vervolgonderzoek zal dit echter moeten uitwijzen. Temeer omdat er beperkt klinische studies beschikbaar zijn naar het gebruik van voedingssupplementen met ‘essentiële suikers’. De beschikbare onderzoeken laten geen overtuigende resultaten zien.7,8 Het is daarom ook te voorbarig om te spreken van een wetenschappelijk onderbouwde therapie.

Concluderend

Over de vraag of er slechts acht essentiële suikers bestaan, kunnen we kort zijn. Nee, er bestaan vele malen meer enkelvoudige suikers die alle belangrijk zijn voor een goede gezondheid. De slijmlaag in de darmen bevat bijvoorbeeld meer dan acht soorten suikers. Zonder deze verschillende glycanen kan er geen goede slijmlaag worden opgebouwd en ontstaat een verhoogde kans op ontstekingen in de darmen. Een juiste conclusie mijn inziens is dat suikers essentieel zijn voor een goede gezondheid, maar dat de werkelijkheid complexer is dan menigeen doet vermoeden. Overtuigend bewijs over de positieve effecten van het toevoegen van essentiële suikers op de gezondheid is er niet.

U heeft in dit artikel verschillende keren gelezen dat er meer onderzoek nodig is of er te weinig onderzoek beschikbaar is om harde claims te kunnen maken. Dit kan frustrerend zijn omdat verschillende fabrikanten van de producten en de gezondheidsprofessionals die de vaak dure producten verkopen, soms wel harde uitspraken durven te doen. Voorlopig zullen we echter moeten concluderen dat een volwaardige voeding met een grote variatie aan groenten, fruit, extra paddenstoelen en zeewier de beste oplossing is voor het binnenkrijgen van een grote variatie aan essentiële suikers voor onze gezondheid. Maar misschien zouden we de term ‘essentiële suikers’ wel helemaal moeten loslaten, want hij schept alleen maar verwarring.

Bronnen:
1. Chem Rev. 1996 Mar 28;96(2):683-720.
2. Glycobiology. 2008 Sep;18(9):652-7.
3. ACS Chem Biol. 2007 Oct 19;2(10):685-91.
4. Sasisekharan R, Myette JR. The Sweet Science of Glycobiology. American Scientist (2003).
5. J Anat. 1995 Oct;187 ( Pt 2):279-92.
6. Biochem Biophys Res Commun. 2014 Oct 17;453(2):220-8.
7. Nutr J. 2010 Nov 1;9:49.
8. BMC Complement Altern Med. 2010 Apr 30;10:16.

Voeding en essentiële suikers

De acht suikers die sommige gezondheidsprofessionals als essentieel beschouwen, komen voor in verschillende voedingsmiddelen. Hieronder vindt u een overzicht.

  • Xylose: Peer, bessen, groene groenten waaronder broccoli, spinazie en sperziebonen.
  • Fucose: Paddenstoelen waaronder shiitake en zeewier.
  • Galactose: Met name zuivelproducten, maar ook fruit, kastanjes, spruitjes, kool en prei.
  • Glucose: In alle groenten, maar met name gerijpte voedingsmiddelen. Ook druiven en banaan zijn relatief rijk aan glucose. Verder wordt dit enkelvoudige suiker aan vele ongezonde voedingsmiddelen toegevoegd, zoals koek en snoep. De gemiddelde westerse voeding bevat een overschot aan glucose.
  • Mannose: Cranberry en andere bessen, sinaasappels, appels, perziken, sojabonen, rode peper en shiitake paddenstoelen.
  • N-acetylglucosamine: Kraakbeen, zoals bijvoorbeeld verwerkt in bottenbouillon. Verder in rode algen en shiitake paddenstoelen.
  • N-acetylgalactosamine: Kraakbeen, zoals bijvoorbeeld verwerkt in bottenbouillon. Verder in rode algen en shiitake paddenstoelen.
  • Sialinezuur: Eieren en zuivelproducten.

Er zijn meer suikers belangrijk voor het optimaal functioneren van het lichaam. Een gevarieerde voeding is daarom de basis voor een goede gezondheid. Over het algemeen kan gezegd worden dat een gezonde voeding met ‘essentiële suikers’ rijk is aan groenten, fruit en paddenstoelen.

Glycobiologie en glycanen

De wetenschap die zich bezighoudt met de rol van suikers in het lichaam is de glycobiologie. De suikers die onderzocht worden, zijn glycanen. Een glycaan bestaat uit een lange keten monosacchariden en vormt zo een oligosaccharide of polysaccharide. Dit suiker kan op zichzelf bestaan, maar kan ook gekoppeld zijn aan een aminozuur, eiwit of vet. Ze worden dan respectievelijk een proteoglycaan, glycoproteïne en glycolipide genoemd. Deze stoffen zijn belangrijk voor onze gezondheid. Ze zorgen ervoor dat het afweersysteem een onderscheid kan maken tussen ‘goed’ en ‘slecht’, waardoor het indringers zoals bacteriën en virussen kan herkennen. Verder zijn glycanen de belangrijkste bouwstenen van bindweefsel en kraakbeen, spelen ze een rol bij de vorming van ons erfelijke materiaal, zijn ze verantwoordelijk voor een goede bloedstolling en vormen ze een beschermende laag op de slijmvliezen die moeilijk doordringbaar is voor ongunstige micro-organismen.1

Bron:
1. Glycobiology. 2008 Sep;18(9):652-7.

Mannose

Mannose wordt gezien als een van de essentiële suikers. Toch kunnen we niet zomaar extra mannose in de vorm van een supplement gebruiken. Het is goed bewezen dat D-mannose kan helpen bij urineweginfecties, doordat het de hechting van de ongunstige Escherichia coli-bacterie aan de blaaswand voorkomt. Daarnaast is het toevoegen van D-mannose aan de voeding bij mensen met een aangeboren stofwisselingsaandoening bepalend voor de gezondheid. In sommige gevallen kan het suppleren van D-mannose echter schadelijk zijn. Zo zijn er aanwijzingen dat een te hoge dosering van negatieve invloed is op diabetische klachten en dat het schadelijk zou kunnen zijn voor het ongeboren kind. Dit voorbeeld illustreert dat de discussie omtrent ‘essentiële suikers’ en het toevoegen van suikers aan de
voeding genuanceerd gevoerd moet worden.1

Bron:
Biochem Biophys Res Commun. 2014 Oct 17;453(2):220-8

Cindy de Waard is natuurgeneeskundige en farmaceutisch wetenschapper. Zij heeft zich enkele jaren beziggehouden met wetenschappelijk onderzoek op het gebied van darmgezondheid en zij focust zich momenteel op het behandelen van mensen met darmgerelateerde klachten. Naast haar werkzaamheden als therapeut geeft zij als auteur en docent/spreker gezondheidsvoorlichting. Door het maken van de vertaalslag van wetenschappelijk onderzoek naar praktische informatie hoopt zij een brug te kunnen slaan tussen complementaire en reguliere gezondheidszorg. Meer informatie kunt u vinden op de website www.jouwgezondedarmen.nl

Uit dezelfde categorie

Lekker en ook gezond: De gigantische antikankersalade

Toen de 26-jarige Chris Wark van zijn artsen te horen kreeg dat hij een jaar chemo nodig had, besloot hij zijn dieet op te schonen. Dit recept voor zijn ‘gigantische antikankersalade’ is een van de maaltijden die hij voortaan wel at.  Ingrediënten: Bladgroenten (bijv....

Het laatste nieuws

Lekker en ook gezond: De gigantische antikankersalade

Toen de 26-jarige Chris Wark van zijn artsen te horen kreeg dat hij een jaar chemo nodig had, besloot hij zijn dieet op te schonen. Dit recept voor zijn ‘gigantische antikankersalade’ is een van de maaltijden die hij voortaan wel at.  Ingrediënten: Bladgroenten (bijv....